تفکر انتقادی از جمله مهارت‌هایی است که ضامن پیشرفت زندگی فردی و اجتماعی انسان می‌باشد و افرادی که توانایی تفکر نقادانه دارند، معمولاً افراد موفقی هستند و مسلماً اگر در جامعه متفکران انتقادی بیشتر باشند، آن جامعه موفق‌تر و توسعه یافته‌تر خواهد بود. بر این اساس، تفکر نقادانه را می‌توان مهم‌ترین نوع تفکر دانست که میتواند بر تمام جنبه‌های زندگی افراد اثر بگذارد، بنابراین همه ما و در هر شرایطی به این مهارت نیاز داریم.
با توجه به اینکه تفکر انتقادی، نوعی تفکر مبتنی بر داده‌ها و مستندات است و عاری از هرگونه زودباوری و خام اندیشی می‌باشد، در صورتی که شما هم تمایل دارید با مهارت کاربردی و مؤثر تفکر نقادانه بیشتر آشنا شوید، تا پایان این مطلب همراه ما باشید تا به شما بگوییم منظور از تفکر انتقادی چیست؟ چه کاربردها و ویژگی‌هایی دارد و برای تقویت آن راهکارهای مناسب کدام است؟
تفکر انتقادی چیست ؟
به توانایی تجزیه و تحلیل حقایق و قضاوت تفکر انتقادی یا نقادانه گفته میشود که نوعی هوش هیجانی است. افرادی که توانسته‌اند در خود مهارت‌های تفکر انتقادی را پرورش دهند، هنگامی که موقعیت ایجاب کند، می‌توانند به صورت منطقی و شفاف بیندیشند. این امر به آنها اجازه می‌دهد تا تصمیم گیری و حل مسئله مؤثرتری داشته باشند. تفکر نقادانه نیاز به داشتن توانایی درک ارتباط منطقی بین دو یا چند ایده و مفهوم دارد. به عنوان مثال، تیمی که بر روی استراتژی قیمت گذاری در یک سازمان کار می‌کنند، لازم است درباره چند مفهوم به صورت انتقادی فکر کند تا بتوانند عملکرد مفیدی داشته باشند.
بنابراین، باید دو تیم فروش و بازاریابی باهم کار کنند و به تجزیه و تحلیل بپردازند که چگونه می‌توان فروش محصولات شرکت را به حداکثر رساند؟ آنها در کنار انجام این کار، باید اهداف سودآوری را هم محاسبه نمایند؛ چراکه درک ارتباط منطقی بین استراتژی فروش و لجستیک بازاریابی امر مهم و ضروری است و تنها راه برای رسیدن به یک نتیجه مطلوب و مفید می‌باشد؛
لذا تفکر انتقادی به شما در بهبود تئوری‌ها، کسب دانش و تقویت استدلال کمک میکند و شما می‌توانید از آن برای بهبود فرایندهای کاری و تقویت نهادهای اجتماعی استفاده کنید.
ویژگی تفکر انتقادی
در خصوص ویژگی تفکر انتقادی می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- افرادی که از مهارت تفکر انتقادی برخوردار هستند، ذهن بازی دارند، برای شواهد و استدلال‌ها ارزش قائل هستند، توانایی در نظر گرفتن دیدگاه‌های متفاوت را دارند، از انعطاف پذیری شناختی برخوردارند، دقت و شفافیت دارند؛ بنابراین داشتن تمایلات و گرایش‌ها یک ویژگی تفکر انتقادی می‌باشد.
- افرادی که توانایی تفکر نقادانه و انتقادی را دارند، نیازمند استدلال‌های قوی هستند. این امر هنگامی حائز اهمیت است که فرد در یک درگیری سازنده قرار بگیرید و از استدلال‌های سنجیده استفاده کند. او باید هنگام تجزیه و تحلیل انتقادی یک موقعیت، برای قضاوت، در ذهن خود چند استدلال را مطرح کند؛ لذا استدلال یکی دیگر از ویژگی‌های تفکر انتقادی است.
- علاوه بر توانایی استدلال و داشتن تمایلات و گرایش‌ها، تفکر انتقادی نیاز به توانایی نتیجه گیری دارد، بنابراین نتیجه گیری یک ویژگی تفکر نقادانه است. فرد باید بتواند بر اساس حقایقی که مشاهده کرده و در ذهن خود استدلال‌هایی را شکل داده، نتیجه گیری لازم را انجام دهد. در واقع نتیجه گیری تعیین کننده این امر است که بهترین اقدام چیست؟
- ویژگی فراشناختی تفکر انتقادی به توانایی تفکر درباره تفکر خود گفته میشود و متفکران انتقادی باید افکار خود را تجزیه و تحلیل کرده تا بتوانند قضاوت کنند که آیا به همه موارد فکر کرده‌اند یا خیر؟ این امر به آنها کمک میکند تا فرضیه‌های بهتری را ارائه دهند.
یکی از ویژگی هایی که میتواند در زندگی به شما کمک کند این است که رفتار دیگران را تحلیل کنید. مقاله تحلیل رفتار متقابل در این راه به شما کمک میکند.
کاربرد تفکر انتقادی
از آنجایی که تفکر نقادانه یک مهارت و توانایی مثبت است، میتواند کاربردهای فراوانی در زندگی افراد داشته باشد. چنانچه فرد به صورت مثبت، آن هم به دور از بی‌‌خیالی فکر کند، میتواند موفقیت‌های کوچک و بزرگ بسیاری را در زندگی به دست آورد. بنابراین، بهتر است این اندیشیدن به صورت تفکر نقادانه یا انتقادی باشد تا نتایج منطقی حاصل شود. بر اساس اهمیت اندیشیدن منطقی و مثبت در زندگی، بهتر است با چند نمونه از کاربرد تفکر انتقادی آشنا شوید که شامل موارد زیر میشود:
- تفکر انتقادی باعث تصمیم گیری بهتر میشود.
هنگامی که با توجه به شواهد، داده‌ها و واقعیت‌های موجود فکر می‌کنید، راهکارهای بهتری برای شما مطرح میشود؛ بنابراین در این شرایط، هم تصمیم گیری‌های شما منطقی‌تر و درست‌تر خواهد بود و هم اینکه احتمال پشیمانی از انجام کاری در شما کمتر خواهد شد. یادتان باشد که عجولانه تصمیم گرفتن از جمله اشتباهاتی است که باعث میشود افراد در انجام فعالیت‌هایشان به صورت مکرر و پیوسته با شکست روبرو شوند، پس یکی از کاربردهای تفکر نقادانه این است که به شما کمک میکند با صبر و تأمل بتوانید راهکارهای بهتری را برای حل مشکلات انتخاب کنید و تصمیمات منطقی‌تری بگیرید.
- تفکر انتقادی باعث پیشرفت شغلی میشود.
یکی دیگر از موارد کاربرد تفکر انتقادی پیشرفت شغلی است. در هر حوزه شغلی برای اینکه فرد بتواند به موفقیت برسد، نیاز به تفکر و اندیشیدن دارد. خواه شما مسئولیت آموزش به دیگران را برعهده داشته باشید، یا اینکه مشغول کار در یک شرکت تبلیغاتی باشید، لازم است برای بهبود و ارتقای شرایط کاری خود، به درستی فکر کنید؛ بنابراین برای رسیدن به جایگاه شغلی بهتر است، تفکر انتقادی میتواند به شما کمک کند.
- تفکر انتقادی باعث بهبود مهارت حل مسئله میشود.
در طول زندگی، افراد با موقعیت‌های مختلفی روبرو می‌شوند که برای جلوگیری از بروز مشکلات متعدد، لازم است مسائل گوناگونی را حل کنند. حتی اگر هم مشکلی وجود نداشته باشد، شما برای اینکه بتوانید یک کار را به صورت تأثیرگذار انجام دهید، به حل مسئله نیاز دارید. تفکر نقادانه یا انتقادی در این شرایط به شما کمک میکند تا بتوانید واقعیت‌های موجود را بررسی کنید و به دور از حدس و گمان به حل مسئله بپردازید.
- تفکر انتقادی باعث مستقل شدن میشود.
در صورتی که شما نتوانید در زندگی تصمیم گیری درستی داشته باشید و منطقی فکر کنید، حتماً به دیگران وابسته خواهید بود. بنابراین زمانی شما مستقل بودن را تجربه می‌کنید که بر اساس واقعیت‌های موجود، بتوانید به درستی قضاوت کنید و به دیگران ثابت کنید که از توانایی فکر کردن به صورت مستقل برخوردار هستید. در غیر این صورت، تصمیم گیری به صورت غیر منطقی و نادرست میتواند باعث رخ دادن پیامدهای منفی برای شما شود؛ بنابراین درست فکر کردن و منطقی اندیشیدن مهم‌ترین عامل برای مستقل شده محسوب میشود که برای رسیدن به این هدف شما نیاز دارید مهارت تفکر انتقادی را یاد بگیرید و آن را تقویت کنید.
اگر میخواهید بدانید تفاوت هوش و استعداد چیست مقاله فرق هوش و استعداد را از دست ندهید.
اهمیت تفکر انتقادی چیست؟
تفکر انتقادی شامل مهارت‌های ظریف ارتباطی میشود که به شما در فرایند تفکر نقادانه کمک میکند و توسعه این مهارت‌ها میتواند توانایی شما را در تفکر انتقادی بهبود بخشد؛ بنابراین مهارت‌های تفکر انتقادی از جمله مهم‌ترین و بادوام‌ترین مهارت‌ها در محیط کار محسوب می‌شوند که بسیاری از آنها در موقعیت‌های دیگر نیز می‌توانند به شما کمک بسزایی کنند.
مشاهده، تجزیه و تحلیل، ارتباطات، حل مسئله و استنباط پنج مهارت برتر در تفکر انتقادی هستند و به این دلیل که به شما کمک می‌کنند تا در کسب و کارتان به صورت مستقل عمل کنید، از اهمیت زیادی برخوردار هستند. مطمئناً تمام موقعیت‌ها به تفکر نقادانه مداوم نیاز ندارند، اما این مهارت برای افرادی که به دنبال ارتقا و بهبود شغل و حرفه خود هستند، بسیار حائز اهمیت است؛ چراکه این موقعیت‌ها به سطح حداقلی از مهارت‌های تفکر انتقادی نیاز دارند.
اهمیت تفکر انتقادی علاوه بر کسب و کار، میتواند در زندگی روزمره هم مؤثر باشد. داشتن پایه‌ای برای تفکر نقادانه میتواند هنگامی که با مشکلات گوناگون مواجه می‌شوید، در تجزیه و تحلیل آنها، به شما چند راه حل مفید را ارائه دهد؛ بنابراین داشتن مهارت‌های تفکر انتقادی می‌توانند به شما کمک کند تا بتوانید:
- به یادگیرنده بهتری تبدیل شوید.
- بهترین راه حل ممکن را هنگام رویارویی با مشکلات پیچیده و سخت ارائه دهید.
- بتوانید دیدگاه‌های مختلف را به راحتی تجزیه و تحلیل کنید.
انواع تفکر انتقادی
در پاسخ به این سؤال که منظور از تفکر انتقادی چیست؟ لازم است انواع این مهارت کاربردی را هم مورد بررسی قرار دهیم تا بتوانیم آنها را بهتر متوجه شویم. به صورت کلی، تفکر انتقادی به سه نوع تقسیم بندی میشود که عبارت است از:
- تحلیل و بررسی که شامل تشخیص آن چیزی که گفته میشود، متمایز ساختن موارد مرتبط از موارد نامرتبط و اتصال خطوط مختلف تفکر است.
- استنتاج که شامل استفاده از قیاس برای نتیجه گیری، در نظر گرفتن اعمال فرد به عنوان نمونه‌ای از صفات، بیان یا مقاصد، درک روابط علت و معلولی و همچنین استخراج ایده میشود.
- ارزیابی که شامل درک اهمیت یا ارزش اطلاعات، تعیین ارزش و قابل اعتماد بودن یا قدرت استدلال و استدلال برای تصمیم گیری میشود.
چگونه به تقویت تفکر انتقادی بپردازیم؟
حتی اگر در مهارت تفکر انتقادی قوی باشید، باز هم این فرصت را در اختیار دارید تا بتواند این مهارت را در خود تقویت کنید؛ بنابراین در صورتی که قصد تقویت تفکر انتقادی را دارید، می‌توانید مراحل زیر را برای بهبود آن در نظر بگیرید:
- بازی‌های انفرادی و گروهی را انجام دهید که به مهارت‌های تفکر نقادانه مثل استنتاج و تجزیه و تحلیل نیاز دارند.
- برای حل مشکلات در شرکت خود به صورت داوطلبانه و فعال حضور داشته باشید.
- مهارت‌های فنی یا خاص صنعت خود را گسترش دهید تا بتوانید به کمک آنها راحت‌تر مشکلات را شناسایی کنید.
- از متخصصان رشته یا صنعت مورد نظر خود در خصوص تقویت تفکر انتقادی مشاوره و راهنمایی بگیرید.
- به دنبال شرکت در دوره‌هایی در حوزه و حرفه خود بروید که نیاز به تجزیه و تحلیل و تفکر انتقادی دارند.
اگر میخواهید بدانید چند نوع تیپ شخصیتی وجود دارد، مقاله تیپ های شخصیتی هالند را از دست ندهید.
بنابراین، شما می‌توانید برای ارزیابی مجموعه مهارت‌های فعلی خود از یک دوست، همکار یا مدیر کمک بگیرید تا دید عینی و شفافی از نقاط قوت خود به دست آورید. توجه داشته باشید که اگر بخواهید در شرکت یا سازمانی استخدام و مشغول به کار شوید، بخش مهمی از رزومه کاری و روند استخدامی شما در آن مجموعه بستگی به مهارت‌های شما دارد؛ بنابراین برای تقویت تفکر انتقادی که از جمله مهارت‌های ضروری در زندگی و کار محسوب میشود، بهتر است زمان بگذارید.
کلام آخر
با توجه به مطالب بیان شده؛ اکنون که دانستید مفهوم تفکر انتقادی چیست؟ چه ویژگی‌ها و کاربردهایی دارد و چگونه باید این مهارت را در وجود خود تقویت نمود؟ بهتر است بدانید که تفکر نقادانه شما را قادر می‌سازد تا بتوانید در زندگی تصمیمات آگاهانه‌تری بگیرید، ایده‌های خود را به صورت واضح و متقاعد کننده با دیگران به اشتراک بگذارید و همچنین به طور مؤثرتری مشکلات خود را حل کنید.
بنابراین، در دنیای امروزی که اطلاعات فراوان است و وجود مشکلات پیچیده امری عادی و طبیعی محسوب میشود، برای موفقیت و پیشرفت، تفکر انتقادی یک ابزار حیاتی و ضروری خواهد بود. شما چه حرفه‌ای باشد یا مبتدی، چه دانشجو باشید یا استاد، یا اینکه فقط فردی که تلاش دارد دنیای اطراف خود را درک کند، بهتر است بدانید که توسعه مهارت‌های تفکر انتقادی میتواند به شما کمک کند تا از مشکلات زندگی عبور کنید و تصمیمات آگاهانه‌ای بگیرید.
با این وجود، اگر دلتان می‌خواهد به تقویت تفکر انتقادی در زندگی شخصی و کاری خود بپردازید، می‌توانید با مشاوران مجموعه ما در ارتباط باشید تا در خصوص اهمیت و کاربرد تفکر انتقادی شما را راهنمایی کنند.