در واقع منظور از استعداد همان توانایی‌های وجودی افراد است. به زبان ساده‌تر وقتی می‌گوییم شخصی استعداد دارد، یعنی آن شخص، توانایی بهتری برای انجام کارها دارد. زمینه‌های استعدادهای افراد با یکدیگر متفاوت هستند، به همین دلیل کشف و یافتن این استعدادها مسلماً به داشتن آینده‌ای بهتر و هموارشدن مسیر زندگی کمک می‌کند. استعداد ورزشی یکی از استعدادهای مهم و مفیدی است که در بسیاری از افراد وجود دارد، اما آیا می‌دانید استعدادیابی ورزشی چیست؟ آیا اطلاعاتی در مورد روش‌های انجام آن دارید؟ اگر پاسخ شما خیر است، اصلاً نگران نباشید، ما در ادامه مطلب علاوه بر پاسخ به سؤالات بالا، اطلاعات مفیدی در این مورد، در اختیار شما قرار می‌دهیم.
تست استعدادیابی ورزشی
هر فردی توانایی‌های بالقوه‌ای دارد که با کشف آنها می‌توانید زندگی بهتری داشته باشد. استعداد ورزشی در بسیاری از افراد به‌صورت نهفته وجود دارد و تنها با استعدادیابی ورزشی می‌توان این توانایی را پیدا کرد. حتماً این سوال در ذهن شما وجود دارد که استعدادیابی ورزشی چیست؟ هنگامی که فرد برای کشف استعداد ورزشی به مرکزی مراجعه می‌کند، فرد را از جنبه‌های گوناگونی بررسی می‌کنند تا با ارزیابی این بررسی‌ها، استعدادهای آن شخص را پیدا کنند و مشخص شود فرد مراجعه‌کننده در چه ورزشی بیشتر استعداد دارد.
مسلماً استعدادیابی ورزشی در سنین پایین‌تر به نفع کودک و والدین است، ازاین‌رو والدین موظف‌اند در صورت مشاهده هرگونه توانایی ورزشی از کودک خود، به باشگاه‌های استعدادیابی مراجعه کنند. ناگفته نماند در فرایند استعدادیابی عواملی همچون سن، روند رشد فرد، فرم بدنی و… نیز تأثیرگذار هستند. همچنین باید نسبت به سن قهرمانی ورزش‌ها نیز آشنا باشید؛ به‌عنوان‌مثال، ورزشی مانند دومیدانی سن قهرمانی بالایی دارد، این در حالی است که ورزشی مانند شنا، سن قهرمانی پایینی دارد.
پس هر چه زودتر به استعداد آنان پی برده شود، فرصت بیشتری برای پیشرفت و عرضه استعدادهای ورزشی و پرورش استعداد خود دارند.
لزوم استعدادیابی ورزشی از دوران کودکی
طبق بررسی صورت گرفته مشخص شده است که بهترین سن برای تست استعدادیابی ورزشی از 6 سالگی به بعد خواهد بود. زیرا سطوح قهرمانی در بعضی از ورزش ها به سن 14 سال تقلیل یافته است و عملاً ورزشکار در سنین بالاتر (25 سال و بیشتر از آن) توان مناسبی برای مقابله با افراد کم سن تر از خود را ندارد. بنابراین نهادهای استعدادیابی ورزشی می بایست تمامی توان خود را برای شناسایی و پرورش افراد مستعد در زمینه های مختلف ورزشی به کار گیرند.
البته باید توجه داشت که اشتغال ورزشکاران جوان براساس سنت و آرمان و همچنین فشار والدین تأثیر مفیدی در موفقیت آنها نخواهد داشت. چرا که اگر ورزشکار رشته خود را انتخاب کرده باشد، با شوق و توان بیشتری در جهت موفقیت تلاش می کند. از همه مهمتر اینکه برخی جوانان قصد تغییر رشته ورزشی خود را دارند؛ اگر استعداد ورزشی آنان در سنین کودکی و نوجوانی کشف شده باشد، این امر محقق خواهد شد. وگرنه در سنین بالاتر تغییر رشته ورزشی فقط صرف وقت و کاری بیهوده است. وجود این تفاسیر، بسیار عالی می‌شود اگر والدین کودکان خود را در بهترین سن ممکن، یعنی بعد از ۶ سالگی استعدادیابی ورزشی کنند.
پیشنهاد می شود جهت آشنایی بیشتر با استعداد کودکان و نحوه تست آن، مقاله “تست استعداد یابی کودکان” را مطالعه نمایید.
روش های استعدادیابی
با توجه به بررسی های به عمل آمده و تحقیقات صورت گرفته در حوزه استعداد یابی و همچنین بنا بر مبانی استعدادیابی ورزشی دو روش کلی برای کشف استعدادهای ورزشی مورد استفاده قرار می گیرد. که عبارتند از روش سیستماتیک و روش غیرسیستماتیک.
روش سیستماتیک
این روش به دو قسمت تقسیم می‌شود که شامل موارد زیر هستند.
- بر پایه سیستم
به زبان ساده‌تر این روش بر پایه سیستم‌ها و نهادها چه به‌صورت خصوصی و چه به‌صورت دولتی، از طریق برگزاری آزمون‌ها و مسابقات گروهی، به استعدادیابی می‌پردازند. در واقع در مسابقات گروهی که بین افراد ایجاد می‌شود و رقابت بین آنها شکل می‌گیرد، افراد بااستعداد شناسایی می‌شوند.
- بر پایه شخص
می‌توان گفت زیر بنا و زیرکار اصلی این روش همان ورزش همگانی است که شخص توانایی‌ها و استعدادهای خود را در یک مسیر طبیعی به نمایش گذاشته و با پیشرفت‌کردن باعث ایجاد زمینه‌ای برای پرورش استعدادهای خود می‌شود. این روش در بسیاری از کشورها همچنان به‌عنوان یک روش سنتی برای کشف استعدادهای ورزشی کاربرد دارد. در روش سیستماتیک چه بر پایه سیستمی و چه بر پایه شخصی، از طریق آزمون‌ها، تست‌ها، اندازه‌گیری معیارها، آزمایش‌های علمی و… به کشف استعداد می‌پردازند.
روش غیر سیستماتیک
در این روش، از طریق مشاهده ورزشکار در میدان های مسابقه، توانایی او را می سنجند و اگر مهارت او در حد ایده آل باشد نسبت به گزینش و پرورش هر چه بیتر او اقدام می کنند. روش غیرسیستماتیک در بسیاری از کشورهای در حال توسعه و عقب افتاده استفاده می شود. به عبارت دیگر در این روش تست استعدادیابی ورزشی به صورت عملی و براساس مشاهدات چشمی صورت می گیرد. روش غیرسیستماتیک اجازه می‌دهد که مهارت‌های منحصربه‌فرد ورزشکاران، به‌صورت حرفه‌ای تجزیه‌وتحلیل و کشف گردد.
تست استعدادیابی ورزشی آنلاین
انواع استعدادیابی ورزشی علاوه بر روش‌های ذکر شده شامل استعدادیابی آنلاین نیز می‌شود. مطمئناً استعدادیابی ورزشی به‌صورت آنلاین نمی‌تواند جای استعدادیابی تخصصی را بگیرد. لازم به ذکر است که تست استعدادیابی ورزشی آنلاین بیشتر برای تعیین شخصیت ورزشی افراد مورداستفاده قرار می‌گیرد. این تست نشان می‌دهد که شخصیت ورزشی شما چگونه بوده و باتوجه‌به آن ورزش‌هایی که احتمالاً در آنها موفق خواهید بود را معرفی می‌کند.
به‌عنوان‌مثال فردی که شخصیت ورزشی اجتماعی دارد، ترجیح می‌دهد در ورزش‌های گروهی و با داشتن هم‌تیمی‌های متعدد مشغول به ورزش‌کردن شود. همچنین فردی که شخصیتی متفکرانه دارد، بیشتر جذب ورزش‌هایی می‌شود که نیاز به تمرکز دارند. به بیانی دیگر علاوه بر بدن به ورزش ذهن نیاز دارد. به طور حتم هر کدام از شخصیت‌ها نقاط مثبت و منفی مختص به خودشان را داشته و منحصربه‌فرد هستند. شخصیت‌های ورزشی این تست عبارت‌اند از:
- شخصیت ماجراجو
- شخصیت درون‌گرا
- شخصیت متفکرانه
- شخصیت اجتماعی
- شخصیت ورزشی چندکاره
- شخصیت سخت‌گیرانه
به یاد داشته باشید که پیشنهادهای این تست به معنی این نیستند که شما در ورزش‌های دیگر موفق نخواهید بود؛ پس اگر به ورزش خاصی علاقه دارید، پیشنهاد می‌کنم استعدادیابی را به‌صورت تخصصی و حرفه‌ای انجام دهید.
معیارهای استعدادیابی ورزشی
در آزمون استعدادیابی ورزشی به روش سیستماتیک، آزمایش علمی مختلفی برای تشخیص استعداد از افراد صورت می گیرد. اگر نتایج آزمون ورزشکار به معیارهای مؤسسه و قوانین وضع شده نزدیک باشد؛ به معنی این است که او در آزمون اولیه استعدادیابی قبول شده است. بعضی از این معیارها عبارتند از:
- ویژگی های پیکرسنجی
افراد متخصص در این زمینه بر اساس بررسی ویژگی‌هایی همچون اندازه‌گیری قد، وزن، میزان توده‌های چربی، تیپ بدنی و… به بررسی استعدادها و مناسب‌بودن یا نبودن افراد برای هر رشته ورزشی می‌پردازند.
- ویژگی های فیزیولوژیک
ویژگی‌های فیزیولوژیک شامل مواردی همچون تمرینات هوازی، ظرفیت‌های غیرهوازی و هوازی، مشخص‌کردن نوع تارهای عضلانی، سرعت، انعطاف‌پذیری و… هستند.
- ویژگی‌های روان‌شناختی
فرد را از نظر توانایی مقابله با فشارهای عصبی، خشم، صبر، تمایل به کار، میزان استرس، میزان علاقه به ورزش و تداوم کار، اعتمادبه‌نفس و… آزمایش می‌کنند.
- ویژگی‌های حرکتی
در این معیار، افراد را بر اساس هماهنگی، تعادل ایستایی، توانایی‌های حرکتی، چابکی، تیزبینی و… می‌سنجند. در واقع با بررسی و اندازه‌گیری معیارهای استعدادیابی در ورزش در مراکز مربوطه، به استعداد و توانایی‌های بالقوه آنها پی برده می‌شود. موضوع مهم و قابل اهمیتی که در اینجا مطرح است، شناخت یک مرکز استعدادیابی مناسب و معتبر است که ما در ادامه به معرفی آن می‌پردازیم.
مراحل استعدادیابی ورزشی
برای تست استعدادیابی ورزشی باید دقت فراوانی به خرج داده شود. زیرا در این راه ممکن است آینده ورزشکار تحت تأثیر یک تصمیم درست یا نادرست قرار بگیرد. به همین جهت رعایت اصول و انجام دقیق مراحل استعدادیابی ورزشی از اهمیت بالایی برخوردار است. در ابتدا با استفاده از آزمون های عمومی ورزشی و مهارتی مثل دوی سرعت، پرش، تناسب اندام و آزمون های قدرتی تا حدود توانایی فرد مستعد سنجیده می شود.
پس از آن با انتخاب افراد مستعد، برای ارزیابی بیشتر و دقیق تر ورزشکاران برنامه های جامع و مدون برای رویکرد روزانه، هفتگی، ماهانه و سالانه آنها در نظر گرفته می شود. تا با استفاده از این قوانین و تجهیزات و امکانات خاصی که در اختیار آنها قرار داده شده، به یک ورزشکار حرفه ای تبدیل شوند. البته در آخر یک مرحله به نام «مرحله تأیید» وجود دارد؛ در این مرحله پس از بررسی دقیق افراد در یک دوره 6 – 12 ماهه و انجام تمرینات و ارائه آموزش های لازم، به نتیجه نهایی دست می یابند.
علاوه بر این یک برنامه جامع برای تغذیه و پرورش جسمی و عضلانی فرد مطابق به رشته ورزشی او تنظیم شده، که در اختیار وی قرار می گیرد. کارشناسان و مربیان نیز با همکاری شبانه روزی و رفع مشکلات در طول برنامه های استعدادیابی یک مسیر شفاف و هموار برای ورزشکاران مستعد فراهم می سازند.
اهمیت پیکر سنجی در استعدادیابی ورزشی
به بررسی همه جانبه و دقیق قد، وزن، طول، پهناها، درصد چربی، تیپ بدنی و دیگر جزییات فیزیولوژیکی یک فرد، فرآیند پیکرسنجی گفته می شود. برای این کار از پزشکان و متخصصین علوم ورزشی بهره گرفته شده است؛ تا با انجام معاینات و بررسی های دقیق روی ورزشکاران به نتیجه مطلوبی در پیکرسنجی دست یابند.همچنین نوع تیپ بدنی افراد می‌تواند در ورزشی که می‌توانند در آن موفق باشند تأثیرگذار باشد. تیپ‌های بدنی عبارت‌اند از:
- اِکتومورف: کسانی که تیپ بدنی اِکتومورف دارند اکثرا با کمبود وزن و عضله روبرو بوده و ظاهر لاغر اندامی دارند. این افراد همان کسانی هستند که دیگران به آنها می‌گویند: هرچه می‌خورند چاق نمی‌شوند. به دلیل چابکی زیاد، این افراد در ورزش‌های سرعتی خوش می‌درخشند.
- تیپ بدنی مِزومورف: افرادی که این تیپ بدنی را دارند اصولاً بدنی تو پر و عضلانی داشته و بهتر است در ورزش‌های قدرتی – استقامتی فعالیت کنند.
- تیپ اِندومورف: این افراد درصد چربی بالایی داشته و سنگین‌وزن محسوب می‌شوند. در نتیجه با رعایت برنامه غذایی و تمرینی باید قبل از شروع ورزش حرفه‌ای، وزن خود را کاهش داده و سپس مشغول به تمرین سنگین شوند.
در آخر می توان نتیجه گرفت که این مقوله یکی از اصلی ترین معیارهای سنجش در آزمون استعدادیابی ورزشی است.
جمع بندی
ما در این مطلب سعی کردیم که به سوال استعدادیابی ورزشی چیست پاسخ دهیم. به‌طورکلی استعدادیابی ورزشی یکی از کارهای مهمی که اگر در سنین کودکی انجام شود، مسلماً فواید بی‌نظیری به همراه دارد. روش‌های متعددی برای کشف استعدادهای ورزشی افراد وجود دارد که بر اساس آزمون‌ها، مسابقات رقابتی و… به توانایی‌های افراد پی می‌برند. ناگفته نماند درصورتی‌که استعدادیابی در سنین مناسب با رشته ورزشی انجام شود، قطعاً آینده فرد بسیار موفق‌تر و در مسیر قهرمانی قرار می‌گیرد؛ چرا که هر رشته ورزشی سن قهرمانی متفاوتی دارد.
باتوجه‌به مطالب گفته شده، بهترین راه برای کشف استعدادها، مراجعه به مراکز معتبر و قابل‌اعتماد برای این کار است که در مطالب فوق، به معرفی این مراکز نیز پرداختیم. امیدواریم با استعدادیابی ورزشی اصولی و به‌موقع، بتوانید مسیر قله‌های پیشرفت را به‌راحتی طی کنید.