طی مقالۀ استعدادیابی گاردنر گفتیم که تمام انسان‌ها از 10 نوع هوش برخوردارند که برخی از این هوش‌ها بر دیگری مغلوب هستند و به قولی پررنگ‌ترند. حال نوبت به آن رسیده که یکی دیگر از انواع هوش مطرح شده توسط گاردنر را معرفی کنیم: هوشی تحت عنوان هوش جنبشی – حرکتی یا همان هوش بدنی! تا کنون افرادی را دیده‌اید که در رشته‌های ورزشی به نبوغ حیرت‌انگیزی دست یافته‌اند؟ و یا افرادی که در برخی ورزش‌ها مهارت بسیار بالایی دارند؟ چرا راه دور برویم؟! دوران مدرسۀ خود را به‌یاد بیاورید! به خاطر دارید برخی دوستان و یا هم‌کلاسی‌هایتان که مهارت بسیار بالایی در فوتبال داشتند و به محض شروع زنگ ورزش سریعاً به دنبال توپ می‌رفتند؟ این هوش به‌شدت جذاب و صدالبته جالب هستش. می‌پرسید چرا؟ با من در مقالۀ هوش جنبشی – حرکتی همراه باشید تا به شگفتی آن پی ببرید… احتمالاً تابه‌حال افرادی را دیده‌اید که از پس هر کاری که با دست انجام شود بر بیایند. همچنین افرادی که از باز و بسته کردن لوازم خانگی، اسباب‌بازی‌ها، و… لذت ببرند و به‌راحتی لوازم باز شده را به حالت اولیۀ خود برگردانند. هوش چندگانه گاردنر به 9 دسته تقسیم میشود: 1:هوش بدنی(جنبشی-حرکتی) 2:هوش درون فردی 3:هوش برون فردی 4:هوش فضایی 5:هوش طبیعت‌گرا 6:هوش منطقی – ریاضی 7:هوش موسیقیایی 8:هوش زبانی کلامی 9:هوش هستی گرا از آن‌جا که هر فرد می‌تواند از چند هوش به‌طور هم‌زمان برخوردار باشد، نیاز است توضیحات بسیار دقیق‌تری در خصوص انواع هوش(ویکی پدیا) از جمله چگونگی رشد هوش، کارایی هریک از هوش‌ها، و… بداند که در ادامه به یکی از آن‌ها می‌پردازیم: هوش بدنی (جنبشی – حرکتی)، به معنای بهره‌گیری از بدن برای بروز اندیشه، عقاید، احساسات، و… می‌باشد. این موضوع ممکن است برای بسیاری از افراد غیر قابل درک و غیر واقعی به نظر برسد. به‌طوری که سؤالات بسیاری همچون “مگر میشود عقاید خود را با حرکات بدنی بروز دهیم؟”، “چطور میشود با حرکات بدن احساس غمگین بودن خود را بروز دهیم؟”، و… مطرح است. لازم به ذکر است که این هوش، علاوه‌بر کنترل حرکات بدنی، نحوۀ ارتباط‌گیری با اشیاء را نیز در بر خواهد گرفت. ما در این مقاله قصد داریم تا به بررسی تمامی این موارد و رفع ابهاماتی که مخاطبین در این زمینه دارند را برطرف سازیم. در ادامه با ما همراه باشید:
آیا تابه‌حال افرادی را دیده‌اید که در حین درس خواندن، کتاب خواندن، تلفن صحبت کردن، شرح دادن مسائل، و… دائماً در حال حرکت باشند؟ برای مثال دانش‌آموزانی که برای یادگیری بهتر درس‌هایشان، به اصطلاح سرتاسر خانه را متر می‌کنند. هوش جنبشی – حرکتی، یکی از انواع هوشی است که توسط گاردنر بیان و بررسی گردید. این هوش، تمامی فعالیت‌های بدنی، از کوچک‌ترین حرکات بدن اعم از حرکت دست‌ها در حین صحبت کردن تا حرکات پیچیده‌تری همچون ورزش را در بر خواهد گرفت. به بیانی دیگر، این هوش موظف به کنترل حرکات و حفظ تعادل رفتاری در فرد می‌باشد. این هماهنگی میان مکانیزم فرد در زمینۀ ادراک و همچنین بخش مکانیکی مغز صورت خواهد گرفت. به‌طوری که قدرت به‌کارگیری ماهرانه از اشیاء تا حد چشم‌گیری در فرد قابل مشاهده خواهد بود. در گذشته این هوش در زمینۀ گل‌دوزی، منجوق‌دوزی، خیاطی، فرش‌بافی، و… در دختران و در زمینۀ فوتبال، سفالگری، نجاری، حکاکی، و… در پسران بروز پیدا می‌کرد و به نبوغ تحسین برانگیزی منتهی می‌شد. حال، این هوش در عصر حاضر با مبنایی علمی توسط گاردنر بیان شده. به‌طوری که اعمال حرکتی که افراد در حین صحبت کردن از خود نشان می‌دهند نیز در این هوش گنجانده شد که در اصطلاح به آن Body Language گفته میشود. افرادی که در این دسته‌بندی از انواع هوش قرار می‌گیرند، با حرکات و اعمال رفتاری که از خود بروز می‌دهند، در پی کشف محیط و اجسام اطراف خود هستند و در حین تحرک و انجام فعالیت‌های فیزیکی، بهترین افکار و ایده‌ها به سرشان می‌زند. همچنین لازم به ذکر است که این افراد از قابلیت بسیار بالایی در تجزیه و تحلیل موارد و حرکات ورزشی برخوردار هستند. به‌طوری که به محض رؤیت تکنیک و یا حرکات ورزشی جدید، آن را به‌خوبی به یاد خواهند سپرد.
شاید تابه‌حال دیده باشید افرادی که با مهارت بسیار بالایی روی چوب، بوم، کاغذ، دیوار، و… طراحی می‌کنند و یا افرادی که با ظرافت بسیار بالایی بدلیجات پر طرف‌داری را می‌سازند. آن‌ها به طرز بسیار عجیبی قادر به بهره‌گیری از دستان و انگشتان خود هستند. به‌طوری که حتی جراحان بسیار ماهر که طبیعتاً می‌بایست دقت به‌شدت بالایی را در طول جراحی از خود نشان دهند هم از این هوش برخوردارند. برای مثال: نقاش‌ها، مجسمه‌سازها، سفالگرها، طراحان، جواهرسازان، و… از جمله اشخاصی هستند که برای درخشیدن در شغلشان می‌بایست از این هوش برخوردار باشند و یا به تقویت این هوش بپردازند. یکی از نکاتی که گاردنر به آن اشاره کرده آن است که “مهم‌ترین ابزار شناسایی، مشاهده می‌باشد.” اما نکتۀ بسیار جالب در خصوص این دسته از اشخاص آن است که انجام دادن و لمس کردن موارد مختلف برای آن‌ها مؤثرتر و آموزنده‌تر از مشاهده می‌باشد. به‌طوری که در اصطلاح به آن‌ها doer گویند.
از موارد بسیار جالب و حائز اهمیت در خصوص هوش بدنی و یا همان هوش جنبشی – حرکتی آن است که این هوش، منجر به بروز رفتار و اعمالی همچون ورزش و… در فرد خواهد شد که می‌تواند سایر انواع هوش را در فرد تقویت کرده و قابلیت بهره‌گیری از دیگر هوش‌ها را در فرد تا حد چشم‌گیری افزایش دهد. به قولی، این هوش می‌تواند یکی از عوامل تقویت انواع هوش در افراد محسوب شود.
شاید تابه‌حال کودکی را در خانواده و یا اطرافیان خود دیده باشید که دائماً در حال جنب و جوش باشد و به قولی آرام و قرار نداشته باشد، یا در حین حرکت و بازیگوشی غذا بخورد. به‌طوری که ممکن است بسیاری از اطرافیان و حتی والدین خود را کلافه کند.
این دسته از افراد از هوش بدنی بسیار بالایی برخوردارند. به‌طوری که آن‌ها در دوران کودکی، با باز کردن اسباب‌بازی‌هایشان و همچنین گاهاً به قولی با خراب کردن لوازم، کنجکاوی خود را نسبت به اجزای داخل آن وسیله بروز خواهند داد. این کودکان، ممکن است در حین بازی کردن، غذا خوردن، کارتون دیدن و یا انجام هر کار دیگر، بخشی از بدن خود را تکان دهند و در مواقعی که کسی از او در خصوص این موضوع ایراد بگیرد، ممکن است بیشتر لج کند و بخش‌های بیشتری از بدن خود را تکان دهد. بسیاری از کودکان برای آموزش‌پذیری و فراگیری، می‌بایست بخوانند و یا ببینند. اما این دسته از کودکان، برای فراگیری موضوعات مختلف، حتماً می‌بایست لمس کنند. به همین دلیل است که این کودکان در موارد و موضوعاتی که نیاز به تحرکات فیزیکی دارند، به نبوغ خاصی خواهند رسید. در آخر، لازم به ذکر است که اگر کودک شما خصوصیاتی که مربوط به زمینۀ هوش بدنی می‌باشد را از خود نشان نمی‌دهد، صرفاً بدین معنا نیست که او عاری از این نوع هوش می‌باشد و او را در انجام فعالیت‌هایی که مربوط به این هوش میشود، محدود کنید و انجام بازی‌های پر تحرک را از او سلب کنید.
هوش بدنی، تحت عنوان هوشی برانگیز کننده در افراد به‌شمار می‌رود. این هوش در مواقعی که بروز پیدا کند، میزان آدرنالین فرد تا حد چشم‌گیری افزایش خواهد داد؛ زیرا این هوش، فرد را وادار به انجام فعالیت‌هایی خواهد کرد که در حالت معمول و طبیعی، توان و تمایلی به انجام آن ندارد. لازم به ذکر است که هورمون آدرنالین، هورمونی است که پس از ترشح، قدرت جسمی و بدنی را در فرد افزایش خواهد داد.
از دیگر مواردی که سبب می‌گردد این هوش مبنایی برای علم پزشکی نیز به‌شمار رود، روندی است که این هوش، سلامت جسمانی فرد را افزایش خواهد داد. همان‌طور که می‌دانید، ورزش کردن و تحرک که از جمله مواردی است که نشأت گرفته از هوش بدنی است، در تضمین سلامت جسمی و روانی فرد تأثیر بسزایی خواهد گذاشت. همچنین لازم به ذکر است که هوش بدنی، به همین سبب که فرد را وادار به انجام اعمال ورزشی و حرکتی می‌کند، تأثیر بسزایی در هماهنگی اعمال مغزی خواهد داشت.
همان‌طور که گفته شد، این کودکان به‌طورکلی از حرکات بسیار زیاد فیزیکی برخوردار هستند. زیاد بودن این حرکات ممکن است سبب گردد تا بسیاری از والدین به دنبال محدود کردن این کودکان باشند که این امر، امری به‌شدت اشتباه می‌باشد؛ زیرا در این دوران، افراد و یا کودکان به دنبال استعدادها، علایق و کشف خود می‌باشند و با محدود کردن آن‌ها و تصمیمات غیر اصولی، او را از راهی که می‌تواند به نبوغ ختم شود، دور خواهید کرد.
در ادامۀ فرایند رشد این افراد، جنب و جوش این افراد در محیط‌های اجتماعی، مدارس، کلاس‌های متفرقه، و… نیز بروز داده خواهد شد و بخش بسیار اشتباه و غیر قابل جبران این موضوع آن است که افراد تحت عنوان فردی بیش فعال شناخته می‌شوند. بسیاری از والدین در پی آن که گمان می‌کنند کودکشان بیش فعال است، اقدام به درمان این موضوع می‌کنند. برای مثال: کودک خود را نزد روان‌شناس و یا روان‌پزشک می‌برند تا اقدامات درمانی نظیر مصرف داروها و… صورت گیرد. این اقدامات درمانی می‌تواند آثار بسیار مخرب‌تری را بر فرد بگذارد. اقدامات نامناسب و اشتباه در خصوص فرد و یا کودکی که از هوش بدنی بالایی برخوردار می‌باشد، ممکن است سبب کاهش چشم‌گیر عزت نفس در او شود. از دیگر مواردی که ممکن است در اثر اقدامات نامناسب در فرد ایجاد شود، می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
بسیاری از اشخاص موفق در زمینه‌های ورزشی از جمله فوتبال، در مصاحبه‌های تلویزیونی و… از آن‌ها پرسیده میشود که فوتبال را از چه زمانی شروع کرده‌اید؟ آن‌ها در پاسخ بیان می‌کنند که فوتبال را از دوران کودکی و در کوچه، محله، مدرسه و یا زمین فوتبال آغاز کرده‌اند. نکتۀ بسیار مهم در خصوص این موضوع آن است که آن‌ها از دوران کودکی خود به انجام فعالیت‌های تحرکی مثل فوتبال علاقه‌مند بوده‌اند. لازم به ذکر است که افرادی که از هوش بدنی و یا جسمی – حرکتی بالایی برخوردار هستند، قابلیت بسیار بالایی در هماهنگی عضلات برخوردارند. به‌طوری که قادر به بهره‌گیری ماهرانه از ماهیچه‌های کوچک و بزرگ دست و پای خود خواهند بود. به همین منظور است که مهارت بسیار بالایی در انجام حرکات ورزشی دارند. کریستین رونالدو، لیونل مسی، نیمار، و… از جمله ورزشکارانی بسیار ماهر و همچنین مشهوری هستند که از هوش بدنی بسیار بالایی برخوردارند.
از جمله مواردی که سبب می‌گردد تا دانش‌آموزان در ساعات آموزشی و دقیقاً زمانی که نیاز است بر روی مسائل درسی تمرکز داشته باشند، آرام و قرار نداشته باشند و دچار کلافگی شوند، جلوگیری از فعالیت و تحرک دانش‌آموزان در ساعات تفریح می‌باشد.
تابه‌حال به دوران مدرسه و کلاس درستان فکر کرده‌اید؟ یادتان می‌آید زمانی که دبیر از بچه‌ها بپرسد که “کی میره گچ بیاره؟ کی میره ماژیک بیاره؟ و…” چند نفر، طی تمامی این سؤالاتی که برای انجام آن‌ها نیاز به تحرک دارد و نیاز است از کلاس درس خارج شوند، دست خود را بالا می‌گیرند. آن‌ها از سر فرار کردن از کلاس درس دست خود را بالا نمی‌آورند، بلکه از بی‌تحرک بودن بیزار هستند و به همین دلیل کلاس درس برایشان خسته کننده و حوصله سر بر خواهد شد. به همین منظور است که آمادۀ انجام فعالیت‌های خارج از کلاس هستند. لازم به ذکر است که در صورتی که از جنب و جوش دانش‌آموزان جلوگیری شود و آن‌ها را در این امر زیادی محدود کنند، این دست بالا بردن، قطعاً می‌تواند به‌منظور فرار از کلاس باشد؛ زیرا همان‌طور که گفته شد، ایجاد محدودیت در جنب و جوش افراد می‌تواند سبب تجمع انرژی مضاعف و نهفته‌ای در فرد شود که ممکن است طی مدت طولانی او را کلافه کند و همچنین مشکلات بسیاری را نیز به همراه داشته باشد. دانش‌آموزانی که مدام دست خود را برای آب خوردن و دستشوئی رفتن بالا می‌برند، دقیقاً همان افرادی هستند که متقاضی آوردن گچ و ماژیک هستند. آن‌ها به هر بهانه‌ای می‌خواهند که از کلاس خارج شوند و تحرک داشته باشند. تابه‌حال به این فکر کرده‌اید که چرا از دید دانش‌آموزان، ساعت ورزش بهترین ساعت در طول مدارس است؟ زنگ ورزش، ساعتی است که میزان جنب و جوش دانش‌آموزان به حداکثر خواهد رسید. به همین سبب است که علاقۀ بسیاری در دانش‌آموزان نسبت به زنگ ورزش دیده میشود. بدترین بخش آموزشی و پرورشی دانش‌آموزان آن است که القاب اشتباهی به آنان نسبت داده میشود. هوش، استعداد و نبوغ این دسته از افراد معمولاً بد جلوه پیدا خواهد کرد؛ زیرا این فعالیت بیش از حد و عدم داشتن آرام و قرار سبب می‌گردد تا دبیر، معلم، ناظم، و… به آنان القاب “شیطون، برهم زنندۀ نظم، بیش فعال، و…” بدهند، در صورتی که همان‌طور که شرح داده شد، آن‌ها بیش فعال، شیطون، و… نیستند و آن‌ها با جنب و جوش خود، هوش و استعداد خود و همچنین زمینۀ آن را بروز می‌دهند.
همان‌طور که در مقالات دیگر گفته شد، تمامی افرادی که از حالات جسمی، روحی و عقلی نرمالی برخوردار هستند، تا حدودی هریک از انواع هوش را نیز دارا می‌باشند و همچنین گفته شد که هریک از انواع هوش، قابل تقویت و رشد می‌باشد.
در این بخش به بررسی انواعی از راهکارهای تقویت هوش جنبشی – حرکتی خواهیم پرداخت:
به‌طورکلی، افراد با انجام فعالیت‌هایی که آنان را به تحرک وامی‌دارد، قادر به تقویت و رشد هوش بدنی خود خواهند بود.
همان‌طور که گفته شد، این دسته از افراد در مسائل و فعالیت‌هایی که نیاز به تحرک دارد به نبوغ خاصی خواهند رسید و از مهارت بسیار بالایی در انجام آن‌ها برخوردار خواهند بود. از جمله مهارت‌های این اشخاص می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
با توجه به مهارت‌های نام برده شده، می‌توان به مشاغل خاصی که این دسته از افراد به آن‌ها علاقه نشان می‌دهند و در آن‌ها به موفقیت‌های بی‌شماری دست پیدا خواهند کرد، اشاره داشت. آن‌ها در حوزه‌های مختلفی از جمله مشاغل پزشکی، هنری، علوم ورزشی، صنعتی، و… می‌توانند بدرخشند که در ادامه به معرفی برخی از این مشاغل خواهیم پرداخت:
اولین اشخاصی که در ساخت و یا ویران کردن این هوش در فرد تأثیرگذار هستند، خانواده و در ادامه مدارس و دبیران هستند؛ زیرا این دوره از زندگی افراد، سازنده‌ترین و همچنین ویران کننده‌ترین بخش زندگی هر فرد به‌شمار می‌رود. پس در این بخش، توصیه‌هایی به والدین، معلمین و هر شخصی که در این برهۀ زمانی با کودک و یا دانش‌آموز در ارتباط است و از همه مهم‌تر نقش آموزندگی دارد، ارائه خواهیم کرد: همان‌طور که گفته شد، کودکانی که از هوش جنبشی – حرکتی بالایی برخوردارند، علاقۀ بسیاری به باز کردن اسباب‌بازی‌ها و همچنین دیگر لوازم منزل، از خود نشان می‌دهند؛ زیرا بسیار مشتاق‌اند تا درون یک شیء را مشاهده کنند. در این لحظه والدین ممکن است رفتارهای متفاوتی از خود نشان دهند. اما والدین محترم می‌بایست آگاه باشند که ممکن است کودکشان در حال کشف هوش، استعدادها و کشف نبوغ خود باشد و سوء رفتار با او می‌تواند او را از مسیر نبوغ خود دور کند.
در ادامه، مثالی کوتاه در خصوص دبیران، معلمین، و… داریم: برای مثال، اگر دبیر علوم آزمایشگاه هستید، حتماً در صورت امکان برای جابه‌جایی لوازم آزمایشگاه از دانش‌آموزان کمک بگیرید. از آن‌ها بپرسید که چه کسی می‌خواهد داوطلب شود تا در امور آزمایشگاهی به شما کمک کند؟ یا برای انجام آزمایش‌های مختلف حتماً در صورت امکان، لوازم را در اختیار دانش‌آموزان قرار دهید و بگذارید خودشان با مدیریت شما لوازم آزمایشگاهی را لمس کنند؛ زیرا همان‌طور که گفته شد، کشف نبوغ و آموزش به افرادی که از هوش بدنی بسیار بالایی برخوردارند، وابسته به لمس و انجام موارد گوناگون است. از نکاتی که دبیران در شیوۀ آموزشی خود می‌توانند از آن بهره گیرند، ایجاد فضایی مناسب برای افراد و دانش‌آموزانی است که از این هوش برخوردارند. ایجاد فضای مناسب، ملزم به انجام برخی اقدامات است که در ادامه به بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت: معلمین می‌توانند در مواردی همچون آوردن گچ، ماژیک، و… که نیاز به تحرک است، از این اشخاص کمک بگیرد و این‌گونه فعالیت‌ها را به دست آن‌ها بسپارد. حتماً در ساعت آموزشی، زمان کوتاهی را برای استراحت و تحرک بچه‌ها در نظر بگیرند.
و…
در آخر، لازم به ذکر است که هوش جنبشی – حرکتی، علاوه‌بر آن که تحت عنوان یک هوش و یا یک روزنه‌ای از درخشش برخی از افراد به‌شمار می‌رود، از مهم‌ترین موارد در حفظ سلامت جسمی و روحی انسان‌ها خواهد بود. به همین منظور است که تقویت و بهره‌گیری از این هوش، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و به تمامی افراد توصیه میشود که اقدام به کشف و یا رشد این هوش کنند. لازم به ذکر است که این هوش، در فنون ارتباطی و سخنوری نیز از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است؛ زیرا افرادی که می‌خواهند در تعاملات خود با دیگران موفق باشند و یا صحبت‌های تأثیرگذاری را در جلسات سخنرانی و سخنوری خود به سایر افراد ارائه دهند، ملزم به رعایت نکاتی همچون کنترل Body Language خواهند بود که ارتباط مستقیمی با این هوش دارد. اگر شما هم جزء آن دسته از افرادی هستید که مشتاق برخورداری از این هوش هستید، حتماً با مطالعۀ دقیق این مقاله و همچنین انجام موارد ذکر شده، خود را در سطح بالایی از هوش جنبشی – حرکتی قرار دهید.
درصد مطالعه مقاله
