استعداد چیست؟ + معرفی انواع استعداد و تفاوت آن با علاقه

هوش چیست؟ استعداد چیست؟ هوش و استعداد چه تفاوت‌هایی با هم دارند؟ انواع هوش و انواع استعداد کدام هستند؟ این پرسش‌ها، سوالاتی هستند که هر فردی ممکن است در هر مکان و موقعیتی به‌طور روزمره با آنها مواجه شود.

در این مقاله در مورد استعداد چیست و انواع استعداد (چند نوع استعداد داریم) و تفاوت استعداد و علاقه با شما صحبت خواهیم کرد. با ما همراه باشید.

بدیهی است که انسان‌ها با دانستن توانایی‌ها و ظرفیت‌های ذاتی و اکتسابی خود با سرعت و اطمینان بیشتری می‌توانند به اهداف خود دست یابند و به موفقیت برسند؛ در این راستا، شناخت خود و این توانمندی‌ها و ظرفیت‌ها و دانستن اینکه قوه یادگیری، هوش و استعداد، جایگاه هر یک، قدرت تشخیص و تمیز دادن و نحوه بکارگیری صحیح آنها در تمامی جوانب زندگی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است، در اولویت قرار دارد.

اما سؤال اصلی این است که استعداد چیست؟ آیا این استعداد بر اساس معیارهای درستی سنجیده می‌شود؟ این استعدادی که از آن سخن می‌گویند مربوط به اشخاص خاصی است؟ و در نهایت پروش استعداد چگونه ممکن است؟

در پاسخ به تمام این سؤالات باید عارض شویم که توانایی‌های افراد در یک استعداد خلاصه نخواهد شد؛ بلکه استعداد و استعدادیابی صحنۀ پهناوری از درون انسان‌ها است که برای پی بردن به بطن آن، ملزم به مطالعه و انجام تست‌های استعدادیابی خواهیم بود.

اگر به دنبال یافتن استعداد کودک خود هستید، مقاله تست استعدادیابی کودکان را از دست ندهید.

استعداد چیست؟

استعداد چیست ؟ مفهومی کلی از استعداد در فرهنگ لغات، توانایی ذاتی یا فطری و ذهنی هر فرد که آن شخص را مستعد یادگیری و انجام کاری میکند را گویند. امروزه به آن “میزان نسبی پیشرفت فرد در یک فعالیت” نیز لقب داده می‌شود.

استعداد قدرت درک و شناخت ذهنی و فکری بالا و توانایی خاص و منحصربفرد شخص برای رسیدن به پیشرفت و موفقیت است. استعداد، ظرفیت و قریحه انجام کار یا مهارت است که از بدو تولد در شخص به‌صورت ذاتی و طبیعی وجود دارد و البته در صورتی که به‌درستی کشف و تشخیص داده شود و برای بکارگیری آن تلاش شود، به‌مرور زمان نیز می‌تواند گسترش یابد. اما استعداد نتیجه ذاتی و طبیعی هوش است. فردی که باهوش نباشد نمی‌تواند قریحه و استعداد خود را کشف کند و بنابراین با استعداد هم نمی‌تواند باشد.

برخی از افراد ممکن است خوب نقاشی کنند، اما صرفاً دلیل نمی‌شود که به‌خوبی بتوانند آواز بخوانند! بسیاری از این مثال‌ها در زندگی انسان وجود دارد که بیان‌گر این موضوع است که کسی که صرفا در انجام کاری از مهارت خاصی برخوردار است، قرار نیست در کارهای دیگر نیز مهارت بالایی از خود نشان دهد. وجود این تفاوت‌ها در هر فرد، عامل بسیار مهمی به‌عنوان مبنایی برای انتخاب شغل مناسب به‌شمار می‌رود.

در یک کلاس آموزشی که افراد تحت شرایط یکسانی آموزش می‌بینند، وجود تفاوت‌های استعدادی هر فرد است که سبب تفاوت نمرات آن‌ها با یکدیگر می‌شود. با این حال، انواع مختلفی از استعدادها در هر فرد وجود دارد که بی حد و مرز قابل پیشرفت و یا حتی پسرفت هستند.

در نهایت استعداد ترکیبی از توانایی‌های منحصربفرد و شامل عناصر هوش، دانش، مهارت، تجربه، توانایی یادگیری و پیشرفت، داشتن پشتکار و خودانگیزشی است.

استعدادهای ذاتی خودت را دریاب!

استعدادهایی ذاتی تلقی می‌گردند که افراد با آن‌ها به دنیا می‌آیند و هیچ ارتباط خاص و مستقیمی با دانش فرد، فرهنگ، تحصیلات و علایق آنها ندارند، بلکه این استعدادها مستقیماً با وراثت ارتباط دارند. ازجمله استعداد‌های ذاتی می‌توان به استعداد هنری و موسیقی و… اشاره داشت. مواردی مثل داشتن چشم رنگی، قد بلند، موهای لخت، و..، طبیعتاً در دستۀ استعداد قرار نخواهند گرفت.

بسیاری از شکست‌هایی که افراد طی طول عمر خود در زمینۀ مشاغل و فعالیت‌های خود تجربه می‌کنند، ناشی از عدم شناخت استعدادهای خود می‌باشد. لازم به ذکر است که شناخت به موقع و دقیق استعدادها، از اهمیت بسیار بالایی در زمینۀ عدم شکست افراد برخوردار است. تمامی ما انسان‌ها با شناخت استعدادهای خود، قادر به ایجاد تغییر و تحول بسیار چشم‌گیری در بسیاری از ارکان زندگی خود خواهیم بود.

استعداد من در چیست؟

برای اینکه بتوانیم به استعدادهای خود پی ببریم، در ابتدا به یک برنامه‌ریزی بسیار دقیق و اصولی نیاز داریم. بسیاری از این برنامه‌ریزی‌ها در ابتدا با جلسات مشاوره و استعدادیابی شروع خواهد شد؛ زیرا اکثر انسان‌ها درحال حاضر با عدم توانایی شناخت استعدادهای خود مواجه‌اند، پس درنتیجه نیازمند مراجعۀ به فردی آگاه در این زمینه هستند.

به‌طورکلی، پی بردن به استعدادهای افراد طی مراحل مشخصی انجام میگیرد. یعنی حتی اگر خود فرد هم قصد پیدا کردن استعدادهایش را داشته باشد، می‌تواند با پیش بردن این مراحل به استعدادهای خود پی ببرد.

• نشانه و علائم:

این نشانه‌ها و علائم نشأت گرفته از آن است که انسان به‌طور ذاتی، در حین انجام فعالیت و اقداماتی خاص، احساس رضایت و شادکامی لذت بخشی را تجربه خواهد کرد که طی به نتیجه رساندن آن عمل، از خستگی‌های ناشی از کار صرفه نظر خواهد کرد و عملکرد و سرعت بیشتری در کار به خرج می‌دهد و متوجه گذر زمان نخواهد شد. لازم به ذکر است که این عملکرد طی گذر زمان قطعاً به سوددهی بالا و چشم‌گیری خواهد رسید.

• هدف و آرزو:

حتماً بدون درنظر گرفتن شرایط و محدودیت‌ها فهرستی از اهداف و آرزوهای خود را روی برگه‌ای بنویسید؛ زیرا شواهد موجود نشان می‌دهد که بسیاری از افراد و حتی کمپانی‌های مشهور، در ابتدای امر به دنبال رفع نیازهای روزمره خود و جامعه و مسائل کوچکی از اهداف خود بوده‌اند.  بسیاری از آن‌ها بدون درنظر گرفتن درآمدزایی بالا و مسائل مالی، تنها به دنبال جلب رضایت و خشنودی درونی خود بودند و بعدها آن‌ها با درنظر گرفتن مشکلات و نیازهای روزمرۀ انسان‌های دیگر، به دنبال رؤیاهای خود رفتند. کارهایی که بیشترین ذوق و علاقه را به آن نشان می‌دادند و به‌منظور این علاقه و ذوق، وقت و انرژی بسیار کمی از آن‌ها می‌گرفت.

با درنظر گرفتن این گزینه، افراد می‌توانند با برگزیدن هدف و آرزوی خود، در کم‌ترین زمان ممکن، بیش‌ترین راندمان را در کار خود ایجاد کنند و در کم‌ترین زمان ممکن، به سوددهی بسیار بالایی خواهند رسید.

• مشاوره:

همان‌طور که گفته شد، ممکن است خود فرد قادر به شناسایی استعدادهای خود نباشد. در این صورت می‌بایست از فردی که دارای آگاهی در این زمینه است کمک بگیرد. افرادی مثل خانواده، به این دلیل که از دوران کودکی شما همراه شما بوده‌اند، ویژگی‌های بارز و بیش‌تری از شما دیده‌اند که ممکن است حتی شما خبری از آنها نداشته باشید. اطرافیان و دوستان شما بدین منظور که دیدگاه جامع‌تری از شما دارند، کمک بسزایی در شناسایی استعداد شما خواهند داشت.

در مواقعی هم مشاهده می‌شود که تنبیه در دوران کودکی، قضاوت، شکست و … ازجمله مواردی‌اند که ممکن است سبب عدم موفقیت در کشف استعدادها، در اولین گام‌ها شود که در این شرایط، افرادی مثل مشاوران و روان‌شناسان می‌توانند کمک بسزایی در به موفقیت رساندن کشف استعدادها داشته باشند.

• تعهد:

اصلی‌ترین و مهم‌ترین گام در رسیدن به استعدادها و موفقیت پس از آن، تعهد به استعدادهایمان است. پس در نظر داشته باشید که اگر حتی تمام استعدادهای خود را دریابید، منتها به آنها تعهد نداشته باشید، طبیعتاً به نتیجۀ خاصی نخواهید رسید. پس با تلاش مستمر، تمرکز و مسمم بودن، خود را به نتیجۀ دلخواه نزدیک کنید و سعی کنید طی مسیر، مهارت و تجارب زیادی کسب کنید.

 انواع استعداد کدامند؟

لیست استعدادهای انسان به سه دسته اصلی تقسیم می‌شود که در هر نوع از این استعدادها، نشانه‌هایی برای درک استعداد وجود دارد :

•  استعداد شناختی یا ذهنی

افرادی در این دسته‌بندی از انواع استعداد های انسان قرار خواهند گرفت که معمولاً قادر به تمرکز بر مسائل مختلفی از موضوعات روزمره و یا موارد خاص هستند و یا به قولی، بیشتر از سایر افراد قادر به متمرکز بودن بر مسائل گوناگون را دارند. این دسته از افراد به‌طور معمول از ویژگی‌هایی ازجمله حافظه‌ای قوی‌تر، قدرت تجزیه و تحلیل بیشتر، درک بالاتر و خلاقیت بیشتری نسبت به دیگران برخوردار هستند و از این ویژگی‌ها در حل مسائل، برای راحتی بیشتر و بهتر بهره خواهند گرفت. لازم به ذکر است که این دسته از افراد اغلب در حل مسائل، دچار حواس پرتی و سردرگمی نخواهند شد.

• استعداد حسی

افرادی که در دسته‌بندی حسی از طبقه‌بندی انواع استعداد قرار می‌گیرند، به‌طورکلی بسیار بیشتر از سایر افراد از حواس پنج‌گانۀ خود در زندگی روزمره و حتی در شرایط خاص، بهره می‌گیرند یا به قولی از حواس پنج‌گانۀ فعالی برخوردار هستند.

برای مثال: به‌طور معمول افرادی که دارای بیناییِ قوی‌تر و ریزبینانه‌تری نسبت به سایر افراد هستند، در هنرهای بصری همچون نقاشی و… به موفقیت و شهرت بالایی دست یافتند. همچنین معمولاً افرادی که از حس شنوایی قوی‌تری نسبت به سایر افراد برخوردار هستند و از این حس زیاد بهره می‌گیرند، در مواردی از جمله موسیقی، درخشان خواهند بود

• استعداد حسی-حرکتی

افرادی که در این دسته از دسته‌بندی‌های انواع استعداد قرار می‌گیرند، به‌طور معمول از سرعت عمل بالاتری نسبت به سایر افراد برخوردار هستند و در مواقع خاص و ضروری، این موضوع می‌تواند بسیار کارآمد و مهم به‌شمار رود.

لازم به ذکر است که این افراد در زمینۀ فعالیتی خود، با فرض آن‌که از استعدادهایشان نشأت گرفته شده است، در پاسخ به مسائلی که رخ می‌دهد، از سرعت واکنش بالاتری در تناسب با زمینۀ فعالیتی که خارج از حیطۀ استعدادی‌شان است، برخوردار هستند.

انواع استعداد حرفه ای

از دیدگاه استعدادهای سازمانی یا حرفه‌ای، دو نوع استعداد وجود دارد :

• استعداد تک‌بعدی: در استعداد تک‌بعدی، فقط یک مهارت یا توانایی خاص فرد شکوفا می‌شود و شخص فقط در یک زمینه یا جنبه بهترین عملکرد و مهارت دارد، مانند مهارت در امور اجرایی، بازاریابی و فروش، سخنرانی، مدیریت تیمی و … .
• استعداد چند بعدی: در استعداد چندبعدی، اشخاص در چندین زمینه مهارت و توانایی کسب می‌کنند، برای مثال، شخصی می‌تواند همزمان در حوزه‌های حسابداری، فروش، تولید و فنی مهارت داشته باشد. سازمان‌ها همواره به‌دنبال استخدام و بکارگیری افرادی با استعدادهای چندبعدی هستند تا به اهداف تدوین و تعیین‌شده و بهره‌وری دست یابند.

برای آشنایی با استعدادیابی ورزشی و انواع آن مقاله تست استعداد یابی ورزشی را مطالعه نمایید.

فرق علاقه و استعداد چیست؟

در ابتدای مقاله با تعریف استعداد چیست آشنا شدید. حال به تعریف علاقه میپردازیم تا در ادامه تفاوت این دو را بررسی کنیم. همه ما به موارد مشخصی در زندگی شخصی‌مان علاقه داریم. علاقه به زبان ساده یعنی میل باطنی فرد برای انجام یک کار یا تجربه حسی لذت‌بخش. اگر از ما بپرسند به چه چیزی علاقه دارید، احتمالاً گزینه‌های زیادی را برای مطرح‌کردن خواهیم داشت. علاقه به موسیقی، ورزش، نویسندگی، پیاده‌روی، خوابیدن، بازی‌کردن و… از عمده علایقی هستند که از دیگران می‌شنویم. اما سؤالی که به وجود می‌آید این است که تفاوت علاقه و استعداد دقیقاً در چیست؟حالا که با تعریف ساده دو مفهوم علاقه و استعداد آشنا شده‌ایم، می‌توانیم درباره تفاوت‌های آن‌ها نیز سخن بگوییم. در ادامه ده مورد از تفاوت‌های استعداد و علاقه را برایتان شرح داده‌ایم.

1. اولین تفاوتی که بین این دو مفهوم مشهود است، مسئله رغبت و کشش فرد برای انجام یک کار است. فردی که به ساز زدن علاقه دارد باانگیزه بیشتری به سمت هدف خود گام برمی‌دارد. اما در نقطه مقابل اگر فردی به ساز زدن علاقه خاصی نداشته و حتی آن را امتحان هم نکرده باشد، هیچ‌وقت نخواهد فهمید که در استعداد دارد یا نه. در واقع رغبت افرادی که به یک کار علاقه دارند بیشتر از کسانی است که صرفاً در یک کار استعداد دارند؛ اما علاقه‌ای به انجام آن نشان نمی‌دهند.

2. در تعریف علاقه و استعداد هم گفتیم که افرادی بااستعداد بالا، زمان کمتری را صرف یادگیری و انجام یک کار می‌کنند. این در حالی است که افراد با علاقه، باید انرژی و زمان بسیار بیشتری برای یادگیری و انجام همان موضوع صرف کنند؛ چرا که استعداد آن کار را ندارند.

3. کافی است مقداری دقت کنید تا متوجه شوید که علایق ما به‌شدت به محیط اطراف و فضای حاکم بر زندگی ما وابسته هستند. بگذارید این‌گونه مثال بزنم: فردی که در خانواده‌ای ورزشکار بزرگ می‌شود و از کودکی رفتارهای ورزشی و سبک زندگی سالم را مشاهده می‌کند، احتمالاً بیشتر به ورزش و این سبک زندگی علاقه نشان می‌دهد. یا فردی که از دوران کودکی به مسافرت‌های گوناگون می‌رفته، احتمالاً علاقه بیشتری به سفر و گردشگری خواهد داشت؛ بنابراین علاقه ما تحت‌تأثیر عوامل بیرونی قرار می‌گیرد و ما کنترل کاملی بر روی آن‌ها نداریم. در صورتی که استعداد این‌گونه عمل نمی‌کند. استعداد ما توانایی ذاتی و درونی ما برای انجام برخی کارها است و از عوامل خارجی الگو نمی‌گیرد.

اگر به دنبال روش های استعدادیابی هستید، پیشنهاد می شود مطلب ما در خصوص استعدادیابی را از دست ندهید.

4. علایق ما به‌ سادگی قابل‌تشخیص هستند. اگر از شما بپرسند به چه چیزهایی علاقه دارید احتمالاً لیست بلندبالایی را تحویل خواهید داد. چرا که دقیقاً می‌دانید به چه چیزهایی علاقه داشته و چه چیزهایی را دوست ندارید. اما اگر درباره استعداد سؤال کنند، کمی مکث خواهید کرد. شاید حتی ندانید در چه چیزی استعداد دارید و هنوز هم آن را کشف نکرده باشید. در نتیجه تشخیص استعداد پیچیده‌تر و سخت‌تر از علایقمان است.

5. استعداد یک نوع توانایی محسوب می‌شود. طبیعتاً این توانایی در هر کسی وجود ندارد و نمی‌توان به‌راحتی آن را به هر شخصی منتقل کرد. چرا که ممکن است فرد حتی علاقه‌ای به آموختن آن توانایی خاص نداشته باشد.

6. به‌ عنوان ششمین تفاوت علاقه و استعداد، می‌توان به تغییرپذیر بودن علاقه اشاره کرد. همان‌طور که در بخش‌های قبل گفتیم: “علاقه تحت‌تأثیر عوامل بیرونی است”؛ بنابراین به‌سرعت می‌تواند تغییر کند؛ در صورتی که استعداد کاملاً ثابت بوده و با تغییر شرایط محیطی، تغییر نمی‌کند.

7. استعداد به‌صورت ذاتی و وراثتی به ما منتقل می‌شود. در صورتی که علاقه این‌طور نیست. فرض کنید خانواده‌ای وجود دارد که نسل‌ها به کار کوزه‌گری مشغول هستند. فرزند این خانواده با اینکه استعداد کوزه‌گری را دارد، اما هیچ علاقه‌ای به این کار نشان نداده و می‌خواهد مسیر شغلی دیگری را برای خود انتخاب کند.

8. استعداد را می‌توان پرورش داد. اگر فردی در زمان کودکی استعدادیابی شود، می‌توان توانایی‌های او را تا حد زیادی گسترش داد. اما علاقه به‌تنهایی برای رشد در یک مسیر کافی نیست.

9. استعداد به‌ مرور زمان از بین نمی‌رود؛ اما علاقه این‌طور نیست. اگر در کاری استعداد داشته باشیم، حتی اگر آن کار را به مدت خیلی زیادی انجام ندهیم، باز هم قادر به انجام درست آن بوده و می‌توانیم در آن رشد خوبی داشته باشیم. اما علاقه ما به‌مرورزمان نسبت به مسائل مختلف کم‌رنگ‌تر می‌شود.

10. به‌عنوان آخرین تفاوت این دو مفهوم باید به این نکته اشاره کنیم که استعداد، در انجام کارها خلاصه می‌شود؛ درحالی‌که علاقه می‌تواند به هر چیزی نسبت داده شود و تنها مربوط به انجام کار مشخصی نیست.

به‌ یاد داشته باشید که این مقاله فقط یک تمرین ساده و سریع برای آشنایی با مفهوم استعداد چیست، شناخت استعدادها و درک عمیق‌تر و واضح‌تر شخصیت خود و نیل به اهداف و وضعیتی در زندگی شخصی و حرفه‌ای است که آگاهانه برای رسیدن به آن برنامه‌ریزی کرده‌اید. در این مسیر از هیچ تلاش، جستجو و مشاوره‌ای که نیاز دارید صرفنظر نکنید و از تمامی امکانات، ظرفیت‌ها و ارتباطات خود بهره ببرید.

برخی سوالات رایج