قطعاً تابه‌حال شنیده‌اید که می‌گویند فلان شخص بسیار باهوش و بااستعداد است یا فلان شخص در فلان رشته و شغل استعداد بالایی دارد. تمام انسان‌ها از زمانی که چشم به این جهان باز می‌کنند، با این موضوعات روبه‌رو بوده‌اند. برای مثال: دبیرانی که طی دوران تحصیل، دانش‌آموزانی را به‌عنوان افراد بااستعداد و باهوش معرفی می‌کردند و یا پدران و مادرانی که وقتی می‌خواستند از فرزندانشان تعریف کنند، می‌گفتند: پسر / دختر من خیلی باهوشه! معدل امسالش 19 شده و… افرادی که دانسته‌های هرچند سطحی در خصوص استعداد و استعدادیابی دارند، همیشه سؤالاتی از قبیل استعداد مهم‌تره یا پشتکار؟ استعدادیابی برای چه اشخاصی لازم است؟ و… ذهنشان را به چالش می‌کشد. اما سؤال اصلی این است که استعداد چیست؟ آیا این استعداد بر اساس معیارهای درستی سنجیده می‌شود؟ این استعدادی که از آن سخن می‌گویند مربوط به اشخاص خاصی است؟ در پاسخ به تمام این سؤالات باید عارض شویم که توانایی‌های افراد در یک استعداد خلاصه نخواهد شد؛ بلکه استعداد و استعدادیابی صحنۀ پهناوری از درون انسان‌ها است که برای پی بردن به بطن آن، ملزم به مطالعه و انجام تست‌های استعدادیابی خواهیم بود؛ به همین منظور پیشنهاد می‌کنم که حتماً در مقالۀ استعداد چیست؟ با ما همراه باشید. استعداد، نقاط قُوّتی در هر فرد است که سبب بروز توانایی خاصی در انجام برخی امور، یادگیری طریقۀ انجام کارها و همچنین انجام آن‌ها در سریع‌ترین و آسان‌ترین حالت ممکن است. به‌طوری که مدت زمان و کیفیتِ آموزش‌پذیری و انجام کار، میزان استعداد افراد را در آن زمینه معین خواهد کرد. به قولی افراد در زندگی خود، مستعد انجام بسیاری از اقدامات و مشاغل هستند، اما تنها در برخی از آن‌ها می‌درخشند. این درخشش سرچشمه‌ای از استعدادهای فرد به‌شمار می‌رود.
استعداد چیست ؟ مفهومی کلی از استعداد در فرهنگ لغات، توانایی ذاتی یا فطری و ذهنی هر فرد که آن شخص را مستعد یادگیری و انجام کاری وامی‌دارد را گویند. امروزه به آن “میزان نسبی پیشرفت فرد در یک فعالیت” نیز لقب داده می‌شود. برخی از افراد ممکن است خوب نقاشی کنند، اما صرفاً دلیل نمی‌شود که به‌خوبی بتوانند آواز بخوانند! بسیاری از این مثال‌ها در زندگی انسان وجود دارد که بیان‌گر این موضوع است که کسی که در انجام کاری از مهارت خاصی برخوردار است، صرفاً قرار نیست در کارهای دیگر نیز مهارت بالایی از خود نشان دهد. وجود این تفاوت‌ها در هر فرد، عامل بسیار مهمی به‌عنوان مبنایی برای انتخاب شغل مناسب، به‌شمار می‌رود. در یک کلاس آموزشی که افراد تحت شرایط یکسانی آموزش می‌بینند، وجود تفاوت‌های استعدادی هر فرد است که سبب تفاوت نمرات آن‌ها با یکدیگر می‌شود. با این حال، انواع مختلفی از استعدادها در هر فرد وجود دارد که بی حد و مرز قابل پیشرفت و یا حتی پسرفت هستند.
استعدادهایی ذاتی تلقی می‌گردند که افراد با آن‌ها به دنیا می‌آیند و هیچ ارتباط خاص و مستقیمی با دانش فرد، فرهنگ، تحصیلات و علایق آن ندارند. بلکه این استعدادها مستقیماً با وراثت ارتباط دارند. ازجمله استعدادهای ذاتی می‌توان به استعداد هنری و موسیقی و… اشاره داشت. مواردی مثل داشتن چشم رنگی، قد بلند، موهای لخت، و..، طبیعتاً در دستۀ استعداد قرار نخواهند گرفت. بسیاری از شکست‌هایی که افراد طی طول عمر خود در زمینۀ مشاغل و فعالیت‌های خود تجربه می‌کنند، ناشی از عدم شناخت استعدادهای خود می‌باشد. لازم به ذکر است که شناخت به موقع و دقیق استعدادها، از اهمیت بسیار بالایی در زمینۀ عدم شکست افراد برخوردار است. تمامی ما انسان‌ها با شناخت استعدادهای خود، قادر به ایجاد تغییر و تحول بسیار چشم‌گیری در بسیاری از ارکان زندگی خود خواهیم بود.
این سؤال، ازجمله مواردی است که تا به امروز نتیجه و پاسخی قطعی به آن داده نشده است و بسیاری از محققین و روان‌شناسان معتقدند که استعداد، امری ذاتی است و برخی دیگر از محققین معتقدند که هر چیزی در این دنیا قابلیت تبدیل شدن به یک استعداد را دارد و یا به قولی استعداد اکتسابی است. درنتیجه پاسخی 100% برای این سؤال درحال حاضر در دست نیست. لازم به ذکر است که ما در این مقاله سعی بر این داریم تا از این سؤال که آیا استعداد اکتسابی است یا ذاتی، کناره‌گیری کنیم و به موضوع بعدیِ آن که همچنین نسبت به اکتسابی بودن یا ذاتی بودن، از اهمیت بیشتری در زمینۀ استعدادیابی برخوردار است، بپردازیم. موضوع مطرح در این مقاله، تنها شناسایی استعداد است و در ادامه، مرحلۀ بعدی بررسی رشد و پرورش استعداد می‌باشد که برای ما از اهمیت بسیار بالاتری برخوردار است.
برای اینکه بتوانیم به استعدادهای خود پی ببریم، در ابتدا به یک برنامه‌ریزی بسیار دقیق و اصولی نیاز داریم. بسیاری از این برنامه‌ریزی‌ها در ابتدا با جلسات مشاوره و استعدادیابی شروع خواهد شد؛ زیرا اکثر انسان‌ها درحال حاضر با عدم توانایی شناخت استعدادهای خود مواجه‌اند، پس درنتیجه نیازمند مراجعۀ به فردی آگاه در این زمینه هستند. به‌طورکلی، پی بردن به استعدادهای افراد طی مراحل مشخصی طی خواهد شد. یعنی حتی اگر خود فرد هم قصد پیدا کردن استعدادهایش را داشته باشد، می‌تواند با پیش بردن این روش‌ها به استعدادهای خود پی ببرند.
این نشانه‌ها و علائم نشأت گرفته از آن است که انسان به‌طور ذاتی، در حین انجام فعالیت و اقداماتی خاص، احساس رضایت و شادکامی لذت بخشی را تجربه خواهد کرد که طی به نتیجه رساندن آن عمل، از خستگی‌های ناشی از کار صرفه نظر خواهد کرد و عملکرد و سرعت بیشتری در کار به خرج می‌برد و متوجه گذر زمان نخواهد شد. لازم به ذکر است که این عملکرد طی گذر زمان قطعاً به سوددهی بالا و چشم‌گیری خواهد رسید.
حتماً بدون درنظر گرفتن شرایط و محدودیت‌ها فهرستی از اهداف و آرزوهای خود را روی برگه‌ای بنویسید؛ زیرا شواهد موجود نشان می‌دهد که بسیاری از افراد و حتی کمپانی‌های مشهور، در ابتدای امر به دنبال رفع نیازهای روزمره خود و جامعه و مسائل کوچکی از اهداف خود بوده‌اند. بسیاری از آن‌ها بدون درنظر گرفتن درآمدزایی بالا و مسائل مالی، تنها به دنبال جلب رضایت و خوشنودی درونی خود بودند و بعدها آن‌ها با درنظر گرفتن مشکلات و نیازهای روزمرۀ انسان‌های دیگر، به دنبال رؤیاهای خود رفتند. دقیقاً کارهایی که بیشترین ذوق و علاقه را به آن نشان می‌دادند و به‌منظور این علاقه و ذوق، وقت و انرژی بسیار کمی از آن‌ها می‌گرفت. با درنظر گرفتن این گزینه، افراد می‌توانند با برگزیدن هدف موردنظر، در کم‌ترین زمان ممکن، بیشترین راندمان را در کار خود ایجاد کنند و در کم‌ترین زمان ممکن، به سوددهی بسیار بالایی خواهند رسید.
همان‌طور که گفته شد، ممکن است خود فرد قادر به شناسایی استعدادهای خود نباشد. در این صورت می‌بایست از فردی که دارای آگاهی در این زمینه است کمک بگیریم. افرادی مثل خانواده، به این دلیل که از دوران کودکی شما همراه شما بوده‌اند، ویژگی‌های بارز و بیشتری از شما دیده‌اند که ممکن است حتی شما خبری از آن هم نداشته باشید. اطرافیان و دوستان شما بدین منظور که دیدگاهی جامع‌تری از شما دارند، کمک بسزایی در شناسایی استعداد شما خواهند داشت. در مواقعی هم مشاهده می‌شود که تنبیه در دوران کودکی، قضاوت، شکست و … ازجمله مواردی‌اند که ممکن است سبب عدم موفقیت در کشف استعدادها، در اولین گام‌ها شود که در این شرایط، افرادی مثل مشاوران و روان‌شناسان می‌توانند کمک بسزایی در به موفقیت رساندن کشف استعدادها داشته باشند.
اصلی‌ترین و مهم‌ترین گام در رسیدن به استعدادها و موفقیت پس از آن، تعهد به استعدادهایمان است. پس در نظر داشته باشید که اگر حتی تمام استعدادهای خود را دریابید، منتها به آن تعهد نداشته باشید، طبیعتاً به نتیجۀ خاصی نخواهید رسید. پس با تلاش مستمر، تمرکز و مسمم بودن، خود را به نتیجۀ دلخواه نزدیک کنید و سعی کنید طی مسیر، مهارت و تجارب زیادی کسب کنید.
به‌طورکلی افراد از لحاظ دسته‌بندی استعدادها، در سه دسته قرار خواهند گرفت که در ادامه به بررسی هر یک از دستهبندیها خواهیم پرداخت: (دقت داشته باشید که موارد و مثال‌هایی که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم، به‌طور قطع و 100% نیستند و تنها تحت عنوان یک نشانه و یا مسیر، برای یافتن استعدادهای شما کاربرد دارد.) 
افرادی که در دسته‌بندی حسی از طبقه‌بندی استعداد قرار می‌گیرند، به‌طورکلی بسیار بیشتر از سایر افراد از حواس پنج‌گانۀ خود در زندگی روزمره و حتی در شرایط خاص، بهره می‌گیرند یا به قولی از حواس پنج‌گانۀ فعالی برخوردار هستند. برای مثال: به‌طور معمول افرادی که دارای بیناییِ قوی‌تر و ریزبینانه‌تری نسبت به سایر افراد هستند، در هنرهای بصری همچون نقاشی و… به موفقیت و شهرت بالایی دست یافتند. همچنین معمولاً افرادی که از حس شنوایی قوی‌تری نسبت به سایر افراد برخوردار هستند و از این حس زیاد بهره می‌گیرند، در مواردی از جمله موسیقی، درخشان خواهند بود
افرادی در این دسته‌بندی قرار خواهند گرفت که معمولاً قادر به تمرکز بر مسائل مختلفی از موضوعات روزمره و یا موارد خاص، هستند و یا به قولی، بیشتر از سایر افراد قادر به متمرکز بودن بر مسائل گوناگون را دارند. این دسته از افراد به‌طور معمول از ویژگی‌هایی ازجمله حافظه‌ای قوی‌تر، قدرت تجزیه و تحلیل بیشتر، درک بالاتر و خلاقیت بیشتری نسبت به دیگران برخوردار هستند و از این ویژگی‌ها در حل مسائل، برای راحتی بیشتر و بهتر بهره خواهند گرفت. لازم به ذکر است که این دسته از افراد اغلب در حل مسائل، دچار حواس پرتی و سردرگمی نخواهند شد.
افرادی که در این دسته از دسته‌بندی‌های استعداد قرار می‌گیرند، به‌طور معمول از سرعت عمل بالاتری نسبت به سایر افراد برخوردار هستند و در مواقع خاص و ضروری، این موضوع می‌تواند بسیار کارآمد و مهم به‌شمار رود. لازم به ذکر است که این افراد در زمینۀ فعالیتی خود، با فرض آن‌که از استعدادهایشان نشأت گرفته شده است، در پاسخ به مسائلی که رخ می‌دهد، از سرعت واکنش بالاتری در تناسب با زمینۀ فعالیتی که خارج از حیطۀ استعدادی‌شان است، برخوردار هستند.
در بسیاری از موارد، افراد بدون هیچ پیش‌زمینه ذهنی در خصوص استعداد و استعدادیابی، اعمال و فعالیت‌های افراد دیگر را در این زمینه مورد قضاوت خود قرار می‌دهند. اگر شما هم جزء آن دسته از افراد هستید که یک ماهی را از روی توانایی‌اش در بالا رفتن از درختی قضاوت می‌کنید، سخت در اشتباه هستید؛ زیرا هر موجودی به تنهایی از نبوغ خاصی در زندگی‌اش برخوردار است و شما با قضاوت آن ماهی، او را تا آخر عمر بر این باور خواهید گذاشت که احمقی بیش نیست. فرض کنید فرزندی متولد می‌شود که پدر و مادر او، هردو نوازندۀ پیانو هستند. احتمال بسیار بالایی وجود دارد که این کودک در سنین شش تا هشت سالگی مستعد یادگیری پیانو باشد و حتی بسیار خوب پیانو بنوازد! بسیاری از اطرافیان این کودک، او را در زمینۀ یادگیری و نواختن پیانو با استعداد می‌دانند، درحالی که ممکن است این‌طور نباشد! حال، در ادامه این پرسش مطرح است که اگر فرزندی در روستایی به دنیا بیاید و تا سن هشت سالگی‌اش هیچ ساز موسیقی‌ای ندیده باشد، به‌طور قطع می‌توان گفت که این کودک در زمینۀ موسیقی بی‌استعداد است؟ قطعاً پاسخ این سؤال منفی خواهد بود. پس در نتیجه، انجام دادن و یا به‌خوبی انجام دادن کاری، صرفاً مبنی بر داشتن استعداد آن فعالیت نیست.
استعداد، رازی است که درون هر یک از ما نهفته شده و به قولی هر یک از ما، دارای ویژگی‌های منحصربه‌فردی هستیم و کافی است با کشف آن‌ها و تلاش‌های مستمر و قدم‌های درست، زندگی خود را از این رو به آن رو کنید. این موضوع را همیشه به یاد داشته باشید که: شخصی که در مسیری اشتباه، به‌درستی گام برمی‌دارد، نسبت به کسی که در مسیری درست، به اشتباه گام برمی‌دارد، زودتر به نتیجه خواهد رسید.
درصد مطالعه مقاله
