تابه‌حال کودکانی را دیده‌اید که علاقۀ چندانی به خرید اسباب‌بازی‌های مختلف ندارند و ترجیح می‌دهند قطعات و لوازم گوناگون موجود در منزل را سرهم کنند و آن را تبدیل به یک سرگرمی برای خود کنند؟ تابه‌حال کودکانی را دیده‌اید که وقتی با لگوهایشان بازی می‌کنند، به‌جای پخش کردن و پراکنده کردن قطعات لگو، آن‌ها در کنار هم جمع کنند و سازه‌های بسیار جذاب و پیچیده‌تری را خلق کنند؟ و یا کودکانی که مستندات مربوط به یک ابزار جراحی را با همان دقت و هیجان کارتون نگاه کند؟ احتمالاً شما هم با اسباب‌بازی که در شکل زیر مشاهده می‌کنید، آشنا هستید. آیا کودکانی را دیده‌اید که در بهره‌گیری و انجام این بازی موفق‌تر باشند و هر یک از اشکال را به‌درستی در قالب خود بیندازند؟
استعداد تجسم فضایی و درک سازه، توسط اوکانر ارائه گردیده که بیانگر توانایی ذهنی فرد، در دست‌کاری اشیاء دو و سه‌بعدی می‌باشد. تمامی ما انسان‌ها، تا حدودی‌هاها از این توانایی برخوردار هستیم؛ اما مهارت در کارهای مبتنی بر این استعداد، طوری است که برخی از افراد، عملکرد بهتری در مقایسه با سایرین از خود نشان می‌دهند.
امروزه مطالعات نشان می‌دهد که زنان و مردان، از توانایی تجسم فضایی برابری برخوردار هستند و بزرگسالان سالخورده در مقایسه با بزرگسالان جوان‌تر، توانایی تجسم فضایی کم‌تری دارند. لازم به ذکر است که این استعداد، با استفاده از آزمون‌های شناختی همچون تست‌های چرخش ذهنی قابل اندازه‌گیری است. به‌طورکلی، تجسم فضایی شامل تخیل، کار با جزئیات بصری، اندازه‌گیری، اشکال، حرکات، ویژگی‌ها و استفاده از این روابط مکانی برای به‌دست آوردن درک مسئله است. در حالی که ادراک فضایی مستلزم درک بیرونی از طریق حواس است، تجسم فضایی درک درونی از طریق تصاویر ذهنی در ذهن فرد است.
استعداد تجسم فضایی، در تست استعدادیابی اوکانر مورد سنجش قرار می‌گیرد که به آزمایش و بررسی توانایی تفکر سه‌بعدی افراد می‌پردازد. انجام این تست با بلوک‌های به‌هم‌ریخته و تا کردن کاغذ مورد بررسی قرار می‌گیرد. همان‌طور که گفته شد، آن دسته از افرادی که استعداد بالایی در درک ساختارها دارند، از جداسازی قطعات و اتصال قطعات لذت می‌برند. بستن پیچ و مهره، مهندسی سازه، ماکت‌سازی، خلبانی و… از جمله فعالیت‌هایی است که ملزم به برخورداری از استعداد تجسم فضایی می‌باشد. برخی از آزمون‌ها هستند که می‌توانند تا حد بسیار زیادی برخورداری ما را از این استعداد مشخص کنند؛ اما شیوه‌ای که اوکانر برای استعدادیابی کارکنان شرکت جنرال الکتریک استفاده کرد، بهره‌گیری از یک پازل چوبی بود.
این تست اولین آزمون استعدادیابی جانسون اوکانر بود که به قصد متمایز کردن مهندسان کم‌توان از سایرین انجام شد که نتیجۀ موفقیت‌آمیزی به همراه داشت. پس از مدتی، این آزمون پیش‌بینی کنندۀ خوبی برای موفقیت افراد در رشته‌های فنی و مهندسی به‌شمار می‌رفت. آزمون اول شامل تکمیل پازل سه‌بعدی بوده. هرچه فرد سریع‌تر می‌توانست این پازل را کامل کند، نمرۀ بالاتری در تجسم سازه به‌دست می‌آورد.
جانسون اوکانر به‌منظور بهبود سطح اطمینان اندازه‌گیری توانایی تجسم سازه، نمرات به‌دست آمده از آزمون اول را با نمرۀ آزمون کاغذ تاشو ترکیب کرد. این تست متشکل از یک‌سری از تصاویر است که نشان می‌دهد یک قطعه کاغذ مربع، تاشده و سپس با پانچ سوراخ شده است. افراد می‌بایست تصور کنند که وقتی کاغذ کاملاً باز شود، سوراخ‌ها در کجا قرار خواهند گرفت. این آزمون توانایی فرد در تجسم ذهنی را مورد بررسی قرار می‌دهد.
برخورداری از استعداد تجسم فضایی، بازنمایی ذهنی افراد را در جلوه‌های بصری یک شیء و تصاویر فضایی، تا حد چشم‌گیری تسهیل می‌بخشد. این استعداد شامل روابط ذهنی افراد میان بخش‌هایی از اشیاء یا حرکات است. لازم به ذکر است که این استعداد، در حوزه‌هایی نظیر علم و فناوری از اهمیت بسیار ویژه‌ای برخوردار است. برای مثال:
افرادی که از مقادیر بالایی از استعداد تجسم فضایی برخوردارند، علاقۀ بسیار زیادی به ساختن، طراحی، درک نحوۀ کارکرد هر وسیله و… دارند. تحقیقات بنیاد اوکانر نشان می‌دهد که بسیاری از مهندسانی که در فعالیت‌های مرتبط با حجم، تشخیص ساختار و درک فضای سه‌بعدی موفق‌تر هستند، موقع ورود به محیط کاری جدید، قدرت یادگیری بالاتری خواهند داشت. افراد دارای استعداد تجسمی، غالباً از دیدن نتایج ملموس تلاش‌های خود و شواهد مشهود مبنی بر دستیابی به آن‌ها، لذت می‌برند.
این دسته از افراد، معمولاً در کودکی و حتی بزرگسالی خود، کافی است وسیله‌ای در خانه خراب شود! سریعاً با جعبه ابزار خود بر سر آن می‌روند و تمام اجزای آن وسیله را از هم باز می‌کنند و مجدد به همان شکل قبلی بازمی‌گردانند. این عمل آنان، ممکن است ساعت‌ها و حتی گاهاً روزها به‌طول انجامد؛ اما کنجکاوی آنان به حدی است که به هیچ وجه گذر زمان نمی‌شوند. این ویژگی بارز آنان است!
اگر چمدانی به‌همراه کوله‌باری لباس و لوازم به آنان بدهید و از آنان بخواهید تمام آن وسایل را در یک چمدان جمع کنند، به‌خوبی از پس این کار بر خواهند آمد؛ حتی ممکن است باز هم فضای خالی در چمدان پیدا شود! افرادی که نمرۀ بالایی در این استعداد دارند، توانایی خوبی برای تجسم سه‌بعدی اجسام دارید. آنان به‌خوبی می‌توانند چرخش یک جسم سه‌بعدی را به‌صورت ذهنی متصور شوند و قادر به درک کردن یک شیء از زوایای دیگر خواهند بود. و…
استعداد تجسم فضایی، ارتباط بسیار گسترده‌ای با هوش جنبشی – حرکتی گاردنر دارد؛ چرا که درک فضایی، در تحرکاتی همچون ورزش نیز بسیار مهم و تأثیرگذار است. برای مثال: نتایج تحقیقات و مطالعات صورت گرفته در خصوص ورزشکاران شمشیربازی، نشان می‌دهد که سطح پیشرفت آن‌ها با مهارت‌های ادراکی مرتبط با استعداد فضایی همچون درک بینایی، روابط بینایی – مکانی، حافظه بصری، پردازش اطلاعات بصری و… ارتباط بسیار ویژه‌ای دارد.
همچنین افرادی که در تیراندازی مهارت بسیار بالایی دارند، استعداد ادراکی فضایی بالاتری دارند. محققان معتقدند که بازی‌ها و انجام فعالیت‌های مبتنی بر مهارت‌های ادراکی، می‌تواند عملکرد افراد را در برخی از فعالیت‌های بدنی – جنبشی و همچنین ادراکی – فضایی، تا حد چشم‌گیری افزایش دهد.
یکی از جالب‌ترین توانایی‌های مرتبط با استعداد تجسم فضایی، انیمیشن ذهنی است که به‌منظور توانایی افراد در درک و تجسم حرکات اجسام گوناگون می‌باشد. موضوع انیمیشن ذهنی، در مباحثی از جمله استدلال و درک مکانیکی، بسیار مشهود است. برای مثال: این استعداد در امور مکانیکی، می‌تواند مستلزم تجزیۀ سیستمی ذهنی، در واحدهای کوچک‌تری برای بهره‌گیری از قوانین مکانیکی در راستای حرکت اجسام و اشیاء باشد. به‌طورکلی انیمیشن ذهنی، تصویر ذهنی است که نشان دهندۀ چگونگی کار کردن و حرکت اشیاء مکانیکی، با تجزیه و تحلیل حرکت قسمت‌های کوچک‌تر می‌باشد.
به‌طورکلی، هرگونه فعالیتی که با تصویرسازی‌های ذهنی، درک ساختارها، خلق الگوها و… در ارتباط باشد، به‌نوعی زیر چتر استعداد درک ساختار و تجسم فضایی قرار می‌گیرد. برای مثال: خلبانان می‌بایست استعداد بالایی در درک فضای سه‌بعدی و تجسم فضایی داشته باشند!
درک ساختار و تجسم فیزیکی، تنها به شکل مجسمه، معماری و… بروز پیدا نخواهد کرد؛ چرا که اشکال پیچیده‌تر و انتزاعی‌تری از علم و فناوری همچون فیزیک، برنامه‌نویسی و… نیز وجود دارند که به‌نوعی شکل دیگری از بهره‌گیری از ساختارها و توجه به ارتباط میان قطعات هستند. در ادامه به معرفی برخی حوزه‌های مرتبط با این استعداد خواهیم پرداخت:
همان‌طور که در مقالات دیگر به آن اشاره شد، افراد این جهان هستی تفاوت‌های بی‌شماری با یکدیگر دارند. جذابیت این موضوع آن است که دقیقاً همین تفاوت‌ها است که به جهان زیبایی بخشیده؛ اما مهم‌تر از آن، این است که بدانیم هیچ فردی در این جهان، بنا بر استعدادها و شرایط زیستی خود، برتر و بالاتر و یا پایین‌تر نیست؛ بلکه هر فردی در هر جایگاه و منزلتی که دارا است، می‌تواند با کشف استعدادهای خود، در راستای آن حرکت کند و به نبوغ خاصی دست یابد.
اگر این مقاله را به‌خوبی مطالعه کرده باشید، تا حدودی بدین موضوع پی برده‌اید که آیا شما هم از این استعداد برخوردار هستید یا خیر؟ درصورتی که از این استعداد به‌دور هستید و موارد مطرح شده شامل حال شما نمی‌شود، دیگر مقالات ما را دنبال کنید تا به کشف درستی از استعدادهای خود دست یابید.
درصد مطالعه مقاله
