هوش چیست؟ استعداد چیست؟ هوش و استعداد چه تفاوت‌هایی با هم دارند؟ انواع هوش و انواع استعداد کدام هستند؟ این پرسش‌ها، سوالاتی هستند که هر فردی ممکن است در هر مکان و موقعیتی به‌طور روزمره با آنها مواجه شود. این مقاله از سه بخش تشکیل شده است : 1) هوش چیست؟ استعداد چیست؟ چه تفاوت‌هایی بین هوش و استعداد وجود دارد؟ 2) انواع هوش کدامند؟ 3) انواع استعداد کدامند؟
بدیهی است که انسان‌ها با دانستن توانایی‌ها و ظرفیت‌های ذاتی و اکتسابی خود با سرعت و اطمینان بیشتر می‌توانند به اهداف خود دست یابند و به موفقیت برسند؛ در این راستا، شناخت خود و این توانمندی‌ها و ظرفیت‌ها و دانستن اینکه قوه یادگیری، هوش و استعداد، جایگاه هر یک، قدرت تشخیص و تمیز دادن و نحوه بکارگیری صحیح آنها در تمامی جوانب زندگی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است، در اولویت قرار دارد. تست استعداد یابی کودکان از اهمست بسیاری برخوردار است.
هوش به معنی قدرت یادگیری، دانش‌اندوزی، تجربه‌آموزی و انجام کار با درستی و سرعت است و به ذکاوت، زیرکی و توانایی شناخت و درک سریع مسائل پیرامون زندگی مربوط می‌شود. هوش و ذکاوت، ظرفیت یادگیری، استدلال، درک پدیده‌ها، رویدادها، شرایط، حقایق، روابط، مفاهیم و جمع‌آوری و نشر اطلاعات مهم است که با ظرفیت ذهنی و فکری بالا ظهور می‌یابد.
هوش ظرفیت کسب و بکارگیری دانش و معرفت از طریق استدلال و تفکر است. هوش می‌تواند با آموزش، مطالعه، استدلال و درک و شناخت بهبود یابد که البته به‌طور گسترده در انسان مطالعه شده است؛ فقط انسان‌ها نیستند که هوش دارند، حیوان‌ها و گیاهان هم هوش دارند. انسان‌ها از بدو تولد باهوش نیستند، میزان هوشمندی بین چند بچه یکسان است و البته هوش فقط از دوران طفولیت و بر اساس علاقه‌مندی‌ها می‌تواند گسترش یابد.
استعداد قدرت درک و شناخت ذهنی و فکری بالا و توانایی خاص و منحصربفرد شخص برای رسیدن به پیشرفت و موفقیت است. استعداد، ظرفیت و قریحه انجام کار یا مهارت است که از بدو تولد در شخص به‌صورت ذاتی و طبیعی وجود دارد و البته در صورتی که به‌درستی کشف و تشخیص داده شود و برای بکارگیری آن تلاش شود، به‌مرور زمان نیز می‌تواند گسترش یابد.
استعداد نتیجه ذاتی و طبیعی هوش است. فردی که باهوش نباشد نمی‌تواند قریحه و استعداد خود را کشف کند و بنابراین، بااستعداد هم نمی‌تواند باشد، اما قریحه و استعداد از ابتدای تولد در فرد وجود دارد و تنها نیاز به کشف آن است تا با کوشش و برنامه‌ریزی جامع و مدون گسترش یابد. برای پرورش استعداد خود به هوش نیاز دارید تا بتوانید با ذکاوت و فراست زمینه‌های شکوفایی استعداد خود را به‌طور دقیق و درست کشف کنید. با داشتن استعداد، یادگیری مهارت‌ها با صرف انرژی کمتر و زمان کمتر انجام می‌شود.
استعداد ترکیبی از توانایی‌های منحصربفرد و شامل عناصر هوش، دانش، مهارت، تجربه، توانایی یادگیری و پیشرفت، داشتن پشتکار و خودانگیزشی است. هوش و استعداد، هر دو به‌عنوان دانش یا توانایی پسندیده و خوب افراد شناخته می‌شوند که همواره افراد باهوش و بااستعداد تشویق می‌شوند و از آنها قدردانی می‌شود و هر دو ویژگی با یکدیگر در ارتباط هستند. افرادی که باهوش یا بااستعداد هستند به‌وضوح در جامعه از دیگران متمایز می‌شوند.
1- هوش فضایی-مکانی هوش فضایی-مکانی توانایی تفکر ( و تجسم ) انتزاعی و چندبعدی و داشتن ظرفیت بالا برای استدلال فضایی و مفهوم‌سازی است، مانند آنچه خلبانان، مهندسان، معماران، ، مجسمه‌سازها، جراحان، نقاشان و هنرمندان به آن نیاز دارند یا برای طراحی گرافیک، طراحی داخلی، عکاسی و هوانوردی لازم است.
2- هوش جسمی-حرکتی هوش جسمی-حرکتی به توانایی استفاده از بدن، کنترل حرکات بدن به‌گونه‌ای که نشان‌دهنده قدرت بدنی، چابکی و قابلیت جسمانی بالا باشد، گفته می‌شود. صنعت‌گران، ورزشکاران رشته‌های مختلف، رقاصان و بازیگران از این نوع هوش برخوردارند.
3- هوش موسیقایی-آوایی هوش موسیقایی توانایی درک و تاثیرپذیری از مولفه‌های تشکیل‌دهنده موسیقی ( آهنگ، ریتم، لحن و … ) و شامل توانایی خواندن موسیقی و نواختن آلات موسیقی است. خوانندگان، آهنگ‌سازان و تهیه‌کنندگان و تدوین‌کنندگان موسیقی از این نوع هوش بهره‌مند هستند.
4- هوش زبانی و کلامی هوش زبانی و کلامی شامل توانایی فکرکردن و تاثیرپذیری از لغات، معانی لغات، ترتیب کلمات، صدا، ریتم ( وزن کلمات )، دستور زبان و استفاده از کلمات است. افرادی که از این نوع هوش برخوردارند در به‌یادسپردن اطلاعات، خواندن و نوشتن مهارت دارند، از جمله سخنرانان، نویسندگان، شعرا، روزنامه‌نگاران، ویراستاران و ادبا.
5- هوش ریاضی- منطقی هوش ریاضی- منطقی توانایی و تحلیل منطقی مسائل، انجام عملیات ریاضی و بررسی مسایل به‌صورت علمی است. افرادی که دارای این نوع هوش هستند در توسعه معادلات و فرضیات ریاضی و علمی، اثبات آنها و حل مسائل انتزاعی مهارت دارند؛ دانشمندان، نظریه‌پردازان، مهندسان، ریاضی‌دانان، اقتصاددانان، حسابداران و برنامه‌نویسان کامپیوتر از این دسته افراد هستند.
6- هوش برون‌فردی هوش برون‌فردی توانایی ارتباط و تعامل موثر با دیگران و تاثیرپذیری از روحیات، احساسات، مزاج و انگیزه‌های دیگران و در اصل، توانایی درک دیگران و ارتباط و تعامل مناسب با اطرافیان است. معلمان، رهبران، مدیران، مذاکره‌کنندگان، سیاستمداران و روانشناسان از این نوع هوش برخوردارند.
7- هوش درون‌فردی هوش درون‌فردی توانایی تاثیرپذیری از احساسات، عواطف، دغدغه‌ها، اهداف و ظرفیت برنامه‌ریزی و واکنش‌پذیری باتوجه به ویژگی‌ها و خصوصیات و شناسایی نقاط قوت و ضعف و امیال خود و اداره و کنترل آنها است که به تبع آن، می‌توان زندگی شخصی را با موفقیت اداره کرد. افراد با هر نوع گرایش و علاقه‌مندی می‌توانند دارای این نوع هوش باشند؛ در واقع، این نوع هوش یک هدف برای هر شخصی در جامعه بسیار پیچیده و مدرن امروزی است که باید تصمیمات مهم و تاثیرگذار بر زندگی را برای خود بگیرد و تعیین و هدف‌گذاری کند.
8- هوش طبیعی یا طبیعت‌گرا هوش طبیعی توانایی درک و مشاهده طبیعت، نکات و تفاوت‌های دقیق و ظریف آن و توجه و حساسیت به طبیعت و محیط زیست، از جمله تمایز بین گیاهان، حیوانات و عناصر دیگر طبیعت و زندگی ( هر آنچه مرتبط با طبیعت ) است. زیست‌شناسان، زمین‌شناسان و گیاه‌شناسان در زمره این افراد قرار دارند.
استعداد در انسان‌ها به سه دسته اصلی تقسیم می‌شود که در هر نوع از این استعدادها، نشانه‌هایی برای درک استعداد وجود دارد :
1- استعداد شناختی یا ذهنی انسان‌ها توانایی بیشتری در استعداد شناختی یا استعداد ذهنی دارند. افرادی که دارای این نوع استعداد هستند معمولا” تمرکز بیشتری در انجام کارها دارند، حافظه قوی‌تر و قدرت تفکر، تحلیل، خلاقیت و نوآوری بیشتری نسبت به دیگران دارند و بنابراین، درک و شناخت مسائل پیرامونی برای چنین اشخاصی ساده‌تر و سریع‌تر است.
2- استعداد حسی در استعداد حسی از حواس پنج‌گانه بیشتر بهره گرفته می‌شود. به‌طور مثال، افرادی که در موسیقی استعداد دارند از حس شنوایی خود بیشتر استفاده می‌کنند و افرادی که بینایی بهتری دارند معمولا” تیزبین‌تر هستند.
3- استعداد حسی-حرکتی افراد بهره‌مند از این نوع استعداد، بیشتر واکنش‌پذیر هستند، سرعت عمل بیشتری در فعالیت‌های مختلف دارند و بازخوردها و واکنش‌های بیشتر و سریع‌تری نسبت به رویدادها و مسائل پیرامون خود نشان می‌دهند.
از دیدگاه استعدادهای سازمانی یا حرفه‌ای، دو نوع استعداد وجود دارد : تک‌بعدی و چندبعدی. در استعداد تک‌بعدی، فقط یک مهارت یا توانایی خاص فرد شکوفا می‌شود و شخص فقط در یک زمینه یا جنبه بهترین عملکرد و مهارت دارد، مانند مهارت در امور اجرایی، بازاریابی و فروش، سخنرانی، مدیریت تیمی و … .
در استعداد چندبعدی، اشخاص در چندین زمینه مهارت و توانایی کسب می‌کنند، برای مثال، شخصی می‌تواند همزمان در حوزه‌های حسابداری، فروش، تولید و فنی مهارت داشته باشد. سازمان‌ها همواره به‌دنبال استخدام و بکارگیری افرادی با استعدادهای چندبعدی هستند تا به اهداف تدوین و تعیین‌شده و بهره‌وری دست یابند. پیشنهاد می شود مطلبما در خصوص استعدادیابی و تست استعداد یابی ورزشی را مطالعه نمایید.
به‌یاد داشته باشید که این مداقه فقط یک تمرین ساده و سریع برای اینکه استعداد چیست، شناخت استعدادها و درک عمیق‌تر و واضح‌تر شخصیت خود و نیل به اهداف و وضعیتی در زندگی شخصی و حرفه‌ای است که آگاهانه برای رسیدن به آن برنامه‌ریزی کرده‌اید و در این مسیر از هیچ تلاش، جستجو و مشاوره‌ای که نیاز دارید صرفنظر نکنید و از تمامی امکانات، ظرفیت‌ها و ارتباطات خود بهره ببرید.
درصد مطالعه مقاله
